14
OORLOGSHERINNERINGEN
door Jan Boer
Het is 9 mei 1940, de avond begint te vallen. De meeste klanten hebben we gehad.
Het is een rustige dag geweest; er was weinig handel en ik besloot in bad te gaan,
mijn zondagse kleren gereed te leggen, schoenen te poetsen, want de volgende dag
zou ik naar mijn verloofde gaan in Wassenaar. Eerst met de trein naar Den Haag en
verder met de bus.
Als ik klaar ben ga ik nog een poos naar buiten, want het is heerlijk weer. Er staan
enkele winkeliers met elkaar te praten en ik voeg me bij het gezelschap. Daar hangt
plotseling de overbuurman uit het raam en roept: "jullie moeten eens naar de radio
luisteren, er komen telkens waarschuwingen, dat er vreemde vliegtuigen boven ons
land worden waargenomen".
Ik ga naar binnen, luister naar de radio en inderdaad waarschuwt de stem van de
spreker herhaaldelijk om attent te zijn. Mijn ouders blijven nog wat op, maar ik wil
op tijd opstaan om de andere dag vroeg te vertrekken en ik ga slapen. Een jongmens
houdt geen rekening met de wijzers van de klok, die langzaam maar zeker naar de
oorlog toe tikken.
Dan plotseling komt mijn vader de kamer binnen en schudt me wakker en roept
"het is oorlog". Het moet zo omstreeks vier uur 's nachts geweest zijn, dat ik mij
aankleed en naar buiten ga, waar in de Ganzepoortstraat overal groepjes mensen
staan. Bij het ochtendgloren zien we tientallen vliegtuigen in de lucht. Ze bewegen
zich naar het oosten, het brommen wordt één dreun. Zijn het Engelsen die een aan
val op Duitsland beginnen De meesten geloven dit niet. De onzekerheid wordt weg
genomen door de proclamatie dat wij in oorlog zijn met Duitsland.
Heel de stad begint te leven. In de drukte zie ik een bekend gezicht. Het is de rood
harige duitse handelsagent van R.A. Herder. Hij kijkt naar mij en verdwijnt dan tussen
het publiek. Vreemd, hij heeft geen bericht van zijn komst gezonden, terwijl hij dat
anders wel doet.
Inmiddels is het acht uur geworden en begint het druk te worden in de zaak. De
naieve gedachte om alsnog op reis te gaan heb ik laten varen; er rijden geen treinen
meer, bovendien heerst er een soort verwarring. Het gonst van de geruchten, al of
niet waar. ledereen wil wat doen maar doet niets. Langzamerhand beginnen maat
regelen van de overheid het publiek in de ban te krijgen. Buitenlanders moeten zich
melden, verkeerde elementen in de samenleving worden verwijderd, maar ook worden
maatregelen tegen mogelijke gevolgen van oorlogsgeweld getroffen, zoals het beplak
ken van ruiten voor het tegengaan van het kapotspringen, luiken worden voor de ra
men getimmerd. Etalageruiten worden beschermd met gaas of planken. Sommigen
maken zelfs een schuilplaats in de tuin. Auto- en fietslantaarns worden geblindeerd
met blauw doorschijnend papier of licht gekleurde verf. In onze zaak werden op die
eerste oorlogsdag hoofdzakelijk spaden, bijlen, breekijzers, stormlantaarns, draadna
gels, potten en pannen verkocht.
Ook gemeentelijke instanties begonnen aankopen te doen. Enkele voorbeelden uit
ons archief mogen niet ontbreken. Daaruit kan geconcludeerd worden dat het oor
log was. Bovendien verschaffen ze een indruk van de prijzen uit die tijd.
