zwak, kortom geen vuiltje aan de lucht. Om de archeologisch interessante slikken te
bereiken heb je de keuze uit twee routes: één over het schor van Waarde, en één rechttoe-
rechtaan over de slik. Omdat een gang over het schor talrijke hindernissen oplevert in de
vorm van krakkemikkige bruggetjes en onzichtbare geulen was gekozen voor de route
over de slik. Op het moment dat de diverse vergunningen werden aangevraagd waren de
schorbruggetjes inderdaad zeer krakkemikkig en slecht; pas zeer onlangs bleken ze sterk
verbeterd te zijn. Om een lang verhaal kort te houden: de groep ging bij de radartoren de
dijk over om zich aan een tocht over de slik naar het verdronken Valkenisse te wagen.
Eerdere verkenningen hadden daar geen problemen opgeleverd.
Na een korte inleiding door de chef d'équipe Frank de Klerk toog men naar de zompige
vlakte die zover het oog reikte droog was gevallen. Het gezelschap had een verrassend
gemêleerde samenstelling: van piepjong naar redelijk op jaren, in totaal zo'n 45 man/vro
uw. Allen popelden om zich aan de geneugten van een natuurwandeling over te geven. De
uitdossing van de deelnemers was eveneens zeer verschillend: enkelen wilden in het goede
goed op lakschoenen mee, anderen hadden de beste kleren aan met een paar rubberlaar
zen, weer anderen hadden zich op het ergste voorbereid en liepen in overall en rubber
laarzen, een enkeling verscheen in korte broek met surfschoenen, wat een van de beste
schoeisels bleek. De excursieleider trok voorwaarts en spoedde zich over de flink
zuigende ondergrond oostwaarts. Enkelen, het sliklopen gewend, volgden. Op enkele
vierkante meters daarachter speelden zich op dat moment echter tientallen drama's tegelijk
af, met evenzoveel deelnemers. Wat bleek, velen verkeken zich op de zwaarte van het
terrein zo vlak onder de dijk. Door over de reeds gezette voetsporen te lopen, of door
ongeoefendheid, of door onderschatting van het terrein, of door domme pech, hoe dan
ook, men kwam vast te zitten in de slik als een mossel aan een meerpaal. Toeschouwers
met een oog voor historische details zagen gelijk waarom de Spanjaarden indertijd
Zeeland niet hadden kunnen behouden voor het Spaanse rijk. De betrokkenen, inmiddels
laarsdiep in de greep van de elementen, hadden aan deze historische les echter geen
boodschap. Voor hen begon een minutenlang-durende survivaloefening. Sommigen vielen
voorover, anderen achterover. Iets dergelijks gebeurde ook aan de dijk bij de achteropko-
mers, maar daar was het van het lachen. Het slagveld overziende kon maar één comman
do worden gegeven: terugtrekken op de uitgangspositie. Dit nu was gemakkelijker gezegd
dan gedaan. Zelfs het eenvoudig terugtrekken van een laars uit de weerbarstige slik kostte
enorme inspanningen. Vaak wilde de voet wel opwaarts, doch dan bleef het schoeisel
staan. Het gevolg was weer dat velen op kousevoeten hun stille strijd moesten voortzet
ten, nu met de laarzen als inzet. Broeken, jassen, tassen, alles raakte getekend door de
worsteling. De meest kwieke sliklopers boden her en der bijstand om gevangen medestrij
ders te bevrijden. Doordat dezen zich met hun hele gewicht op hun helpers stortten,
raakten deze zelf dieper in de penarie, zodat zij van helpers hulpvragenden dreigden te
worden. Ondertussen maakte één der deelnemers onophoudelijk video-opnamen, waarvan
wij de resultaten nog moeten afwachten, doch die ongetwijfeld een soort slapstickfilm zal
opleveren. Ook werden er veel foto's van het rampgebied gemaakt. Met een aan het
bovenmenselijke grenzende inspanning slaagden alle getroffenen er uiteindelijk in zich aan
de greep van de slik te ontworstelen. Nadat de schade opgenomen was en de wonden
gelikt volgde een wandeling naar het toegangspad van het schor, de alternatieve route.
De toegankelijkheid van dit terrein was stukken beter dan het eerste, doch ook hier loerde
het gevaar. Voor je het wist kon je been wegzinken in een geniepig begroeid stroomgeul-
tje. Het ene moment liep je met z'n drieën, en opeens was je maar met twee schorlopers.
Ook het bergen van deze ongelukkigen kostte wat inspanning, doch was niets vergeleken
met de eerdere ervaringen. Doordat dit terrein al met al toch goed te belopen was trok
