17
3. Hoe zwaar moest de balansmaker de gewichtjes maken?
Het is niet vreselijk moeilijk om aan te tonen, dat hij als gewichtseenheid moest
kiezen een aantal ponden, gelijk aan de uitkomst van de deling volume van de
schaal: volume van de handelseenheid (beide met dezelfde inhoudsmaat
gemeten).
Omdat een zak een veel groter volume had dan schaal van de graanbalans moest
er met breuken worden gewerkt en dat was voor velen een probleem, dus zo
eenvoudig was het nu ook weer niet. Alleen een vakman kon zo'n balans met
toebehoren maken. Ter verduidelijking een voorbeeld waarbij we ons bedienen
van de ons vertrouwde inhoudsmaten.
Stel, dat het volume van de graanschaal 840 cm 3 is en dat en zak 78 liter inhoud
heeft. De balansmaker rekent nu uit 840: 78000 0,011hetgeen betekent, dat het
gewichtje met cijfer 1 moet wegen 0.011 (Goese) ponden, dat met cijfer 2 weegt
dan 0,022 pond, enz. Welke inhoudsmaat voor de deling gebruikt wordt is niet
van belang, het gaat immers om de verhouding schaal zak. Een graanbalans is
gemaakt voor een eenheid van soortelijk gewicht, bijvoorbeeld Amsterdams pond
per schepel. De gewichtjes zijn niet zo maar te gebruiken bij een andere balans.
Van allerlei, liefst droge, waren kan met dit apparaat het soortelijk gewicht
worden bepaald, dus niet van
graan alleen.
Onderdelen van een graanbalans (collectie museum voor Zuid- en Noord-Beveland -foto museum)
