De gemeente Kapelle
F.H. de Klerk
Op het patroon van kreekruggen dat zich
op Zuid-Beveland heeft ontwikkeld, ont
staan vanaf de 9e-10e eeuw verscheidene
woonkernen. Veel van de dorpen die later
tot de gemeente Kapelle gaan behoren
komen dan tot stand. Maalstede is zonder
twijfel de oudste woonkern. Het dankt zijn
naam aan de heren van Maalstede, die in
de 13e en 14e eeuw de belangrijkste
ambachtsheren van Zuid-Beveland zijn. Zij
zijn vermoedelijk in die vroege tijd belast
met rechtspraak in dit deel van Zeeland.
De maalstede is de plaats waar de 'mael',
het geding, wordt gehouden. Hier komen
een kasteel en een kapel, waarnaar de
nederzetting meer voluit Kapelle ter
Maalstede wordt genoemd. Deze kapel
moet gesticht zijn uit een moederkerk en
wel in een dermate vroege tijd dat er nog
vrijwel geen andere kapellen in de buurt
zijn. Later is de kapel of kerk verplaatst
naar zijn huidige plaats, een punt waar de
wegen naar Biezelinge, Dijkwel en
Maalstede samenkomen. Hier is het huidi
ge dorp Kapelle ontstaan, bestaande uit
een eenvoudige ring van huizen rond de
kerk, een Weststraat en een Ooststraat.
Maalstede verliest als woonkern zijn bete
kenis. Het kasteel blijft tot rond 1800
bestaan. Andere kastelen rond Kapelle,
symbool van vele belangrijke ambachtshe
ren, zijn Bruelis, Gistellis en Poucques.
Ook deze zijn gesloopt. De kerk met zijn
kenmerkende bakstenen toren met vier
hoektorentjes is gewijd aan de Maagd
Maria, en wordt in 1503 tot kapittelkerk
verheven. De Biezelingsestraat vormt de
verbinding met het zuidelijker gelegen
Biezelinge. Door het totstandkomen van de
Postweg in de 18e eeuw komt Kapelle aan
een belangrijke route te liggen. De aanleg
van de spoorlijn in 1868 is eveneens van
belang. Door de opkomst van de moderne
fruitteelt en de daarmee verbonden bedrij
vigheid maakt Kapelle een groei door
vanaf het begin van de 20e eeuw. Diverse
nieuwe wijken en bouwplannen worden
uitgevoerd. Eindjaren '30 komt de nieuwe
rijksweg tot stand, waarna beginjaren '70
de vierbaanssnelweg gereed komt.
Dijkwel is een gehucht ten westen van
Kapelle. Er hebben nooit meer dan enkele
huizen en een wegkruis gestaan. Het
dankt zijn naam aan een klein dijkje van
vóór 1134, dat gelegd is in de buurt van de
restgeul die van Biezelinge naar
Wemeldinge heeft gelopen. Wellicht heeft
het dijkje gediend als doorgangsdijkje door
het moerassig gebied.
Biezelinge ontstaat als nederzetting aan
een mogelijk al uit de 11e eeuw daterende
dam in een kreek, die ligt waar nu de
Hoofdstraat is. Aan de binnenzijde hiervan
worden huizen gebouwd. De naam zou
afgeleid zijn van de groep of clan rond een
zekere Busilo. De dam wordt in de 12e
eeuw opgenomen in de grote ringdijk van
Zuid-Beveland, die speciaal hiervoor een
scherpe bocht landinwaarts maakt. Later
wordt dit de Biezelingse haven. De afge
damde kreek blijft landinwaarts nog eeu
wen bestaan in de vorm van het
Molenwater, dat tot Kapelle doorloopt. In
de 15e en vroege 16e eeuw ontwikkelt het
dorp zich voorspoedig. Er worden huizen
en bedrijven gebouwd op de havendijken
en er ontwikkelt zich aan de haven een
markt. Rond 1500 heeft Biezelinge het
dubbele aantal inwoners van Kapelle.
Uiteindelijk komt in 1529 een afzonderlij
ke parochie Biezelinge tot stand. De kapel
wordt parochiekerk en is vermoedelijk
gewijd aan Onze Lieve Vrouwe of St.
Hubertus. Met de Reformatie wordt een
hervormde gemeente Kapelle-Biezelinge
opgericht. Vanaf 1659 ontstaat er een
afzonderlijke hervormde gemeente
Biezelinge. Bestuurlijk komt Biezelinge
nooit los van Kapelle. In de loop van de
17e eeuw begint de haven te verzanden,
zodat deze in 1717 wordt ingepolderd. De
economische bedrijvigheid neemt dan sterk
af. In 1756 wordt ten zuiden van het dorp
een grote nieuwe polder ingedijkt, de
39
