Arme Calissen of Calaisiens? Een onopgeloste vraag
Bijdrage tot de geschiedenis van 's-Heerenhoek (deel II)
Paul Harthoorn
Hoeknamen zijn vaak geassocieerd met
personen. Op een overloper uit het jaar
1547 wordt bijvoorbeeld een veldhoek
onder Yerseke beschreven als: 'Den huuck
daer Cole Adriaenszone in woont'. In 1588
wordt dezelfde hoek genoemd: 'Den houck
daer Jonghe Cornelis Zijmonsen in woent'.
Later wordt dit: 'De houck daer Hubrecht
Cornelisse placht te wonen'. In dit geval
veranderde de hoeknaam telkens als er
een andere landeigenaar kwam. Het komt
ook voor dat zo'n naam verstarde en herin
nert aan een persoon die, mogelijk in de
15e of 16e eeuw, daar een hofstede bezat.
Dat is gebeurd met namen als Danckerts-
hoek en Hube Lamshoek in het Goesse
ambacht, Jan Verwellenhoek in Baars-
dorp, Heijn Lievenshoek en Claes Pier
Huijsenhoek in Ellewoutsdijk, om slechts
enkele voorbeelden te noemen. De identi
teit van de personen is meestal niet meer
te achterhalen. Zou achter Calishoeck wel
licht de persoonsnaam Calis schuilgaan?
Voor de Calishoeck die later de Heeren-
hoeck zou heten, lijkt dat niet waarschijn
lijk. Onder de ambachtsheren die het land
bezaten en hun pachters die het beheer
den, was zeker geen 'Calis'. Die naam
blijkt trouwens op Zuid-Beveland in de 17e
eeuw weinig of niet voor te komen. Als
enig voorbeeld vond ik in een register van
schepenakten van Goes omstreeksl508
een Cornelis Cornelis Caleijszone, die ook
Cornelis jonge Caleijs zone of Cornelis
Corneliszone jonge Kaleijs genoemd
werd.18' Caleijs is hier kennelijk een per
soonsnaam, maar het is mij niet bekend of
deze Cornelis nakomelingen gehad heeft
die de naam Caleijs droegen. Uit de volk
stelling van 1947 blijkt dat de familie
naam Kalis (Calis) veel in het zuidwesten
van ons land voorkomt.19' Van der Plank
ziet in het patroniem 'Kalle' een vorm van
'Karei'. Daarvan zouden familienamen als
Kales en Kalis zijn afgeleid, maar ook
Kalma en Kalman20' en misschien ook de
in diverse plaatsen in Zuid-Holland voor
komende naam Kalisvaer(t).21'
In Vlaardingenambacht was een spaar
zaam bewoond plekje dat ook Calishoeck
heette. Ik schrijf'heette', want zelfs bij
mensen die nu op deze plek wonen is de
naam niet meer bekend. Volgens het ver-
pondingsregister had Louris Metselaer
daar een 'huysinge staende in Calis-houck'.
In het begraafboek van Vlaardingen staat
dat in juli 1699 'een kind van den backer in
Calishoek' begraven werd. Het is vrij zeker
dat in dit geval de hoeknaam is afgeleid
van een persoonsnaam. In het poorterboek
van Vlaardingen staan al vroeg personen
met de naam Calis ingeschreven en vinden
we:
11.1.1609: Adriaen Heijndricksz Calis
20.12.1617: Arent Hendricksz Calis,
geboren te Vlaardingen
Een tiental jaren later, op 22.12.1629 werd
als poorter ingeschreven Jacob Arentsz
Calis, 'geboren in Calishouck in Vlaerdin-
ger ambacht'. Dit impliceert dat zijn vader
Arent Calis in deze hoek gewoond heeft.
Het is goed mogelijk dat deze identiek is
aan de Arent Hendricksz Calis die in
Vlaardingen geboren werd. Hij kan zich
gevestigd hebben in Vlaardingenambacht,
waarna zijn nieuwe woonplaats naar hem
'Calishouck' vernoemd werd. We zullen
later zien dat de hoeknaam op zijn beurt
aanleiding is geweest tot vorming van de
familienamen 'Calishoek' en 'Kalishoek'.
Uit een studie van de heer F.A.Brekel-
mans, leren we dat te Ginneken, nu een
deel van de gemeente Breda, ook een
Kalishoek is geweest.22' De naam bestond
reeds in 1751. In dat jaar is er een over
dracht van een perceel zaailand 'gelegen
onder Ginneken te Overakker achter Calis
hoek',23' Op het kadastrale minuutplan van
1827 komt deze hoek niet voor, maar de
naam is niet verloren gegaan, want later is
er op deze plaats een straat naar ver
noemd.24' Brekelmans heeft de oorsprong
29