Accijnsperikelen in 1694
W.P. den Toom
Dat sommige belastingmaatregelen niet
altijd in goede aarde vallen is aan de koffie
tafel regelmatig te beluisteren. Er zijn altijd
mensen die menen dat zij zelf in het bijzon
der te lijden hebben van bepaalde maatrege
len waaraan kosten zijn verbonden.
Meestal vallen er dan beledigende woorden
aan het adres van de overheid en nog een
stap verder is dan dat er soms ook sprake is
van fysieke bedreiging van ambtenaren. In
het onderstaande nemen wij u mee naar een
voorval van deze aard dat zich in Goes
afspeelde aan het eind van de 17e eeuw.
Herman Gerritz Legger had in november
1694 zijn dochter naar het belastingkantoor
gestuurd om bepaalde formulieren (briefties)
voor hem te halen. Zijn dochter was echter
onverrichterzake teruggekeerd met de mede
deling dat dit niet mogelijk was. Ze had de
indruk dat ze stiekem was uitgelachen en zij
voelde zich beledigd. Haar vader was op het
belastingkantoor verhaal gaan halen en had
de heren ambtenaren eens flink de waarheid
gezegd. Herman had gedreigd zich te bekla
gen bij de stedelijke overheid. In zijn drift
was hij te ver gegaan. Hij had oneerbiedig
(irreverentelijk) over de overheid
gesproken. Verder had hij nogal wat
lawaai (straetgerugte) bij zijn bezoek
gemaakt. Herman liet het daar niet bij
en was nogmaals naar het kantoor
gekomen. Hij beledigde toen een con
troleur en een commies.
Bij een daaropvolgend bezoek aan het
belastingkantoor schold hij de contro
leur opnieuw uit. Herman stond toen
vloekend en tierend in de deuropening
en zwoer dat hij de controleur door "zijn
ziel zou stoten". Voorts brulde hij dat
hij hem in "riemen zou snijden" en toen
de controleur niet snel genoeg naar bin
nen ging, greep Herman hem bij zijn
rok. De rok werd half opengerukt toen
Herman de controleur de straat op
trok. De controleur werd voor hond uit
gemaakt en voortdurend bedreigd.
Tijdens de rechtzaak stelde de eiser dat
het gedrag van Herman niet getolereerd kon
worden. Hij wilde dat de verdachte flink
werd gestraft. Het vonnis luidde dat Her
man tot 5 dagen hechtenis werd veroordeeld
met betaling van een boete van 200 Carolus-
guldens en de proceskosten.
Veel is er na drie eeuwen niet veranderd.
Dergelijke zaken komen nog steeds voor.
Wel worden belastingambtenaren voor zover
bekend, niet regelmatig bedreigd, maar dit
geldt niet voor ambtenaren van de gemeen
telijke sociale diensten. Deze ambtenaren
zijn er aan gewend geraakt om regelmatig
scheldwoorden en schuttingtaai naar zich
toe te krijgen. In die zin heeft de beschaving
in de voorbije periode maar weinig vooruit
gang geboekt. Het aanspannen van een pro
cedure in verband met een belediging van
een "ambtenaar in functie" (smaadproce-
dure) maakt heden ten dage voor de recht
bank vrij weinig kans.
Worden ambtenaren vandaag de dag nog bij
hun "rok" gegrepen? Dat komt voor. Wel is
het zo dat men zich te weer stelt tegen het
risico van fysieke bedreiging en handtaste
lijkheid. In de spreekkamers van de sociale
diensten bevinden zich alarmknoppen om
direct hulp te kunnen inroepen.
Bron: RAZE 1574, folio 153.
Afb.l. Ook in het oud-Hollandse kwartetspel 'Boe-
renschroom' speelt de weigering om belasting te beta
len een belangrijke rol. Dit spel bevindt zich in het
Belastingmuseum in Rotterdam.
21
