Welk Kats? Welk Wisse(n)kerke?
Ad Beenhakker
Oude prenten van stad en land trekken al
van ouds veel belangstelling. Bijna iedereen
vindt het leuk om een oud prentje van de
eigen woon- of geboorteplaats aan de muur
te hebben. Het is dan ook jammer dat het
beschikbare materiaal zo oneerlijk over de
verschillende plaatsen verdeeld is. Van
Goes bestaan heel veel oude prenten,
Kapelle en Baarland komen er ook goed af,
maar van het voormalige eiland
Wolphaartsdijk en van Noord-Beveland is
bijna niets te vinden. Bovendien blijkt dan
nog dat sommige plaatjes iets heel anders
voorstellen dan men denkt. Over enkele van
deze plaatjes gaat dit verhaal.
Kats of Cats?
In het boekje 'Prenten vertellen van Noord
en Zuid-Beveland' van L.J. Abelmann is
onder nummer 82 een achttiende-eeuwse
tekening opgenomen van 'Het dorp Kats op
Noord-Beveland'. Deze tekening staat op
naam van Abraham de Haen (1707-1748),
blijkens een oude aantekening op het
schutblad. 'De kerk is in deze eeuw grondig
gewijzigd', merkt Abelmann hierbij op. Dat
laatste is wel juist, maar dat betekent niet
dat de kerk van Kats er ooit heeft uitgezien
zoals op deze tekening. De afbeelding ver
toont namelijk een toren tegen de eindge
vel van het kerkgebouw, en zo'n toren is er
nooit geweest. Het nog bestaande kerkje
van Kats werd in 1687 gebouwd als zaal
kerk zonder toren en heeft ter plaatse geen
voorganger gehad. In 1757 werd daar een
klein dakruitertje op geplaatst. Pas in 1870
werd tegen de voorgevel een klokkentoren
tje gebouwd, waarop het dakruitertje werd
overgeplaatst en dat in 1951 werd vervan
gen door het huidige torentje.
Bovendien is het zonneklaar, dat Abraham
de Haen niet de auteur van de tekening
kan zijn. Zijn tekentrant was namelijk
geheel anders en leek als twee druppels
water op die van zijn vriend en reisgenoot
Cornelis Pronk (1691-1759). De vraag is
nu: wat stelt de tekening dan wel voor en
wie heeft hem gemaakt? Deze vragen zijn
niet zo gemakkelijk te beantwoorden, maar
er valt wel wat over te zeggen. De tekening
van Kats valt vooral op door het streperige
water op de voorgrond en de stereotype
naar rechts wegdrijvende wolken. Deze
kenmerken vinden we ook op een aantal
andere tekeningen, die eveneens in het
boekje van Abelmann zijn afgebeeld. Een
Afb. 1. Zogenaamd
gezicht op Kats,
toegeschreven aan
Abraham de Haen,
maar waarschijnlijk
Andries Schoenma
ker. (Uit: L.J. Abel
mann: Prenten ver
tellen over Zuid- en
Noord-Beveland)
2
