Afb. 2. De toren van Kats.
Foto door A. Korteknie, 1940.
(Uit: G.G. de Fouw: Kats in vroeger tijden).
deel van deze tekeningen is anoniem, een
deel staat op naam van A. Schoemaker en
één (Campen, afbeelding 81) is aan J. Stel
lingwerf toegeschreven. Het is echter niet
moeilijk om in al deze tekeningen de hand
van één en dezelfde tekenaar te herken
nen, en dat brengt ons wat dichter bij de
oplossing.
Al deze tekeningen komen, zoals uit de ori
ginele onderschriften blijkt, uit dezelfde
bron: de topografische collectie van Andries
en Gerrit Schoemaker (overleden resp. in
1735 en 1736). Deze rijke handelaren pro
beerden zoveel mogelijk topografische teke
ningen van Nederlandse steden en dorpen
bijeen te brengen. Pronk en De Haen werk
ten in hun opdracht en in 1729 reisden
Andries Schoemaker en Cornelis Pronk
samen door Zeeland. Als het niet mogelijk
was om de situatie naar de natuur vast te
leggen, werden kopieën gemaakt naar
tekeningen of schilderijen van anderen.
Daaraan deed Andries, die een ijverige
amateur was maar zonder veel talent, zelf
mee. Het is dus mogelijk dat de hier
genoemde Zeeuwse tekeningen door
Andries zelf zijn gemaakt of gekopieerd.
De Bevelandse tekeningen uit de collectie-
Schoemaker, die in Abelmann's boekje zijn
afgebeeld, hebben vrijwel alle betrekking
op verdronken dorpen of kastelen zoals
Lodijke, Reimerswaal en Campen. Ze
berusten geheel of grotendeels op fantasie.
Als we het zogenaamde 'Gezicht op Kats' in
deze rij zetten, ligt het voor de hand dat
hier een poging is ondernomen om het in
1530 verdronken dorpje Cats af te beelden.
Het zal duidelijk zijn dat deze afbeelding
geheel aan de fantasie van de tekenaar is
ontsproten, zoal de meeste andere afbeel
dingen uit deze serie.
Wissenkerke of Wissekerke?
In het hierboven genoemde boekje van
Abelmann komt ook een mooie tekening
van Aart Schouman (1710-1792) voor, die
de toren van Wissekerke voorstelt (afbeel
ding 27). Ook in 'Zo zag Goes er uit' van
L.J. Abelmann en J.L.van der Valk is deze
tekening afgebeeld (nr. 48). Hij wordt in
beide boekjes gepresenteerd als een afbeel
ding van Wissekerke op Zuid-Beveland.
Maar in 'Wissenkerke in oude ansichten'
van H. van Strien komen we dezelfde teke
ning tegen als een afbeelding van de toren
van het oude Wissenkerke op Noord-Beve
land (afbeelding 1). Wat is nu juist?
In dit geval hebben we zelfs drie mogelijk
heden: Wissekerke op Zuid-Beveland,
waarvan de toren in 1872 is gesloopt, Wis
senkerke op Noord-Beveland, dat in 1652
in de toen pas bedijkte Wissekerkepolder
werd gesticht, en het in 1530 verdronken
oude Wissenkerke, waarvan de torenruïne
tot 1755 bij de Torenhoeve in de Geersdijk-
polder heeft gestaan.
Het huidige Wissenkerke op Noord-Beve
land komt voor de tekening van Schouman
in elk geval niet in aanmerkig. Dit dorp
heeft, net als Kats, alleen een eenvoudige
3
