geen enkel mandaat of opdracht van het
stadhuis of de consulaire jurisdictie mogen
uitoefenen.'37' Lees voor vreemdelingen
'vlaamssprekenden' en voor buitenechte
lijke kinderen, 'kinderen van protestanten'
en men begrijpt dat de ordonnantie een
zeer effectieve manier was om protestantse
Vlamingen te weren. Indien dit de alge
mene houding was in dit deel van Frank
rijk, zullen veel protestanten een goed
heenkomen gezocht hebben. Ondanks dat
is de Vlaamse invloed nooit geheel uit
Calais verdwenen. Nog in het einde van de
vorige eeuw werd nu en dan in de kerk van
Calais in het Vlaams gepreekt. In een
advertentie lezen we dat er een dienst
gehouden zal worden:
'In de kercke van Cales. Zondag 24 april
1881 een priester clappende vlamsch zal
zijn daer om ael de werk-menschen vlamsch
ende Belgiquenaers die woonen tot Cales
ende te gebeurte ten 2 heuren agter den
noene.'
Waarom Zeeland?
Er is een goede reden waarom protestanten
uit de omgeving van Calais naar Zeeland
kwamen. De hervormde gemeente van
Calais stond jarenlang onder de hoede van
de Classis van Walcheren. Uit brieven in
het archief van de Classis blijkt dat het de
gemeente daar niet voor de wind ging. Men
had steeds moeite om een predikant te vin
den en nog meer om hem te houden. Dit zal
zeer zeker iets te maken hebben gehad met
het feit dat van de predikant verwacht
werd dat hij zowel in het Frans als in het
'Nederduits' moest kunnen preken, maar
de onzekere toestand aldaar moet ook een
rol gespeeld hebben. Sommige proponenten
werden voor korte tijd op proef naar Calais
gezonden. Vaak zijn het predikanten uit
Walcheren, zoals Mr.Johannes Panneel die
eind 1603 uit Grijpskerke naar Calais
beroepen werd en ondanks gerezen moei
lijkheden met de kerkeraad van Calais
daar is gebleven tot 1610. In 1619 gingen
Joos van Laren uit Koudekerke, Enogh
Sterthenius en Theodorus Sael ieder voor
een maand naar Calais om Joris de Coster
te vervangen, die wegens ouderdom niet
kon aanblijven. Men had eigenlijk Ds.Pau-
wel Masuer (Mazuerius) uit Ovezande wil
len benoemen, maar toen deze merkte dat
men in Calais niets scheen te weten over
zijn beroeping, zag hij er van af en wenste
in zijn oude standplaats te blijven.38' Uit
eindelijk kwam Francois Becude die op
28.12.1620 een dankbrief voor zijn aanstel
ling zond en waarin hij o.a. schreef 'dat het
hem wel bekent is dat dese kercke u edele
seer lastichlijc, ende moeyelijck gevallen
heeft'. Hij bleef tot ca.1628. Hoe het daarna
met de hervormde gemeente te Calais
gegaan is, heb ik niet onderzocht. Het lijkt
dus geen toevalligheid dat juist omstreeks
deze tijd mensen uit de Franse Calishoeck
in Zeeland gearriveerd zijn. Het is treffend
dat we in 1627 een zekere Pieter Quetstroy
uit Calais terugvinden in Grijpskerke, de
voormalige standplaats van Johannes Pan
neel.39' Walcheren was per boot beter
bereikbaar vanuit Calais dan over land, al
was de tocht niet zonder gevaar. Vermoe
delijk heeft een zekere Proontgen Jacobs
ook deze vluchtroute gebruikt. In de notu
len van de kerkeraad van Sint Laurens
staat op 28.2.1638 geschreven dat zij 'wel
geen attestatie van Calishoeck daerse
gewoont hadde en conde vertoonen, maer
verclaerde in oprechtelicken datse een loffe-
licke attestatie) bij haer gehadt hadde,
doch datse door schipbreucke met versche-
ijdene andere dingen in haer overcomst ver-
ongeluckt was'. Lidmaten Lauwereijs Cor-
dier en zijn vrouw Catelijntje Salome
getuigden dat zij Proontgen 'corts voor haer
vertreck uijt Calishoeck noch hadde sien ten
avontmaele gaen, gelijck oock dede Anthony
Kelleman'. Deze getuigen waren dus ook
uit 'de Calishoeck' afkomstig.
Ook in de omgeving van Calishoeck/'s
Heerenhoek
De volgende vondsten in de trouwboeken
en lidmatenregisters van een aantal plaat
sen die nabij 's Heerenhoek liggen tonen
aan dat zich daar personen uit de Franse
Calishoeck gevestigd hebben,
te Nisse:
25.6.1622 Elisabeth Cornelisse, van Wal
bij Calis, Franckrijck, wonende te Evers-
dijck, gehuwd met Jan Cornelis Doensen,
j.g.uit Nisse, won.te Bieselinge.
35
