houden.
Ook zijn de hekken verlengd. Dit zal wel
licht het gevolg van de mechanisatie zijn
geweest. De opening van slechts goed twee
meter is te klein voor tractoren met karren
en andere landbouwvoertuigen. Vele hek
ken zijn in de loop van de tijd met ongeveer
een meter verlengd tot er een opening van
3 tot 3,5 meter ontstond. Het verlengen
geschiedde in de tweede helft van de 20e
eeuw.
Het ijzeren damhek, bestaande uit band-
staal en met geklonken verbindingen is
door vele soortgenoten opgevolgd.
De fotoreportage geeft een beeld van de
ontwikkeling van het damhek. Tevens kun
nen we waarnemen waar het damhek nu
nog wordt toegepast.
Veranderingen
Beginnende in de woonomgeving en bij
boerderijen zien we het erfhek en later het
damhek rijker van vorm worden. Niet
alleen de mogelijkheden van het ijzer
(staal) en de verbindingen nemen toe, ook
de evolutie in de vormgeving komt in een
stroomversnelling.
Na de klinknagel komen de verbindingen
met stalen bouten en moeren.
Afb.8. Erfhek met ODAL tekens.
Bij de boerderijen ontstaan erfhekken met
gebogen vormen. Later komen er de sierbo-
gen (of ODAL tekens Germaans bescher
mingsteken) boven op het hek. Veel van die
vormen hebben een diepere betekenis,
waar ik hier niet op in ga. (zie 'De Boom In'
2-97 van Stichting Landschapsbeheer Zee
land).
De voortschrijdende techniek maakt het
mogelijk meer werk van het hek te maken.
Afb.9. Sierhek van het boeren erf.
Een sprong vooruit in de ontwikkeling van
het ijzeren damhek is het toepassen van
profïelstaal. Het gebruik van hoekstaal dat
gebogen en gelast kan worden geeft de
maker een grote vrijheid van vormgeving.
Voor de rijkere boeren is het versieren van
de damhekken een uiting van hun rijkdom
en macht. Dat wordt eerst tot uiting
gebracht in het erfhek en dat zien we later
ook toegepast in het damhek.
Deze nieuwe materialen en technieken lui
den het einde in van het damhek opge
bouwd uit platijzer (bandijzer). We zien nu
allerlei vormen van ijzeren damhekken
verschijnen. Een aantal hiervan komen op
de foto's voor.
Wat lang in gebruik blijft zijn de vormen
die een diepere achtergrond hebben. Zij
kunnen verwijzen naar natuurlijke krach
ten als zon en maan, of naar bijbelse figu
ren zoals Christus en Maria, doch ook naar
de eigenschappen van de boerderij als de
naam en het ambacht. Welke diepe achter
gronden in de hekken rondom boerderijen
zijn verwerkt, is het bestuderen waard.
Een uitstraling van die rijkdom en vrijheid
van vormgeving is terug te vinden in de
damhekken die zijn voorzien van ronde
vormen en krullen. Doch deze zijn moeilijk
meer terug te vinden. Mogelijk is er ook
een migratie van hekken geweest van de
boerderij naar de weilanden, omdat deze
bij de boerderijen kwamen te vervallen.
5
