Boekindruk
Teo van Middelkoop, Een soldaat doet zijn plicht. Generaal H.G. Winkelman, zijn leven en
betekenis als militair (1876-1952, Uitgave: Europese Bibliotheek Zaltbommel. Dit boek is in
de boekhandel verkrijgbaar.
Vrijdag 6 november 2002 was voor Teo van Middelkoop een belangrijke dag. Op die dag vond
in het Legermuseum te Delft de presentatie van zijn boek plaats over het leven en de beteke
nis van generaal Winkelman. De naam van Winkelman klinkt bij de meeste Nederlanders
nog wel bekend in de oren, maar over zijn betekenis voor Nederland als militair is weinig
bekend.
De stafofficier Henri Gerard Winkelman maakte tot zijn pensionering in 1934 deel uit van de
militaire generale staf in Den Haag. In verband met de oorlogsdreiging keerde hij 1939 weer
terug in actieve dienst. De toenmalige generaal Reynders trad begin 1940 af na een conflict
met het kabinet De Geer. Na het aftreden van Reynders zocht de regering naar een opvolger.
Winkelman kwam toen in beeld. Hij aanvaardde deze taak in februari 1940 met de woorden:
'Het is een moeilijke taak, maar een soldaat doet zijn plicht'.
In korte tijd herzag Winkelman de bestaande plannen voor de verdediging van het land; hij
ontwierp een nieuw strategisch plan. In de meidagen van 1940 toen Nederland door Duits
land werd aangevallen kreeg hij de volledige verantwoordelijkheid voor de verdediging en
het bestuur van het land toen de regering en de koningin waren uitgeweken naar Engeland.
Na een zware strijd van 5 dagen moesten de Nederlandse strijdkrachten uiteindelijk capitu
leren. De Duitse overmacht bleek te sterk.
Tijdens de presentatie van dit boek in Delft voerde onder meer de directeur van het Instituut
voor Militaire Geschiedenis, drs. P.H. Kamphuis, het woord. Hij benadrukte de belangrijke
betekenis van dit boek voor de militaire geschiedschrijving in Nederland. Dat er nooit een
boek is geschreven over deze opmerkelijke man is volgens hem verbazingwekkend. Winkel
man is volgens hem een van de belangrijkste Nederlandse generaals geweest; hij deed voor
treffelijk werk onder zeer kritieke omstandigheden.
Kamphuis had grote waardering voor het werk van Van Middelkoop, vooral nu ook door zijn
onderzoek meer gegevens over de mens Winkelman bekend zijn geworden. De militair Win
kelman is als generaal vooral ook van belang omdat er in Nederland na hem geen generaal
meer is geweest, die ook opperbevelhebber van alle strijdkrachten was. Na de oorlog is Win
kelman ten onrechte vergeten. Kamphuis stelde dat hij een vergeten generaal is geworden
door een aantal oorzaken:
a. Winkelman wilde zijn land dienen in anonimiteit;
b. de naam van Winkelman is met name verbonden aan de verloren strijd tegen de Duitsers
in de meidagen van 1940. Dat Nederland al na 5 dagen werd verslagen is een belemmering
geweest om hem in de naoorlogse periode meer eer te geven.
Kamphuis zag Van Middelkoop's studie dan ook als een postuum eerbetoon aan generaal
Winkelman. Het uitgegeven boek doet recht aan deze militair die koningin en vaderland
oprecht en trouw heeft gediend.
Wat is het belang van dit boek voor de Bevelandse lezer? In dit onderzoek wordt onder meer
op duidelijke wijze uiteengezet hoe het strijdplan en de verdediging van midden-Zeeland er
uit zag en hoe het strijdbeeld hier wisselde al naar gelang de omstandigheden in deze eerste
oorlogsdagen. Omdat de strijd op Zuid-Beveland aan de Zanddijkstelling op 15 mei 1940 nog
gaande was hield Winkelman Zeeland buiten de capitulatie. Zoals bekend waren in Zeeland
aanzienlijke onderdelen van het Franse 7e Leger aanwezig. De commandant van Zeeland,
schout-bij-nacht Van der Stad, had daarom op 12 mei de Nederlandse troepen in Zeeland
39
