opbrengst van het land gebruikt moest
worden voor een jaarlijkse uitdeling van
brood of geld aan de armen en het houden
van een mis op de sterfdag van de 'fonda-
teur'. Op die manier, zo geloofde men, bleef
de nagedachtenis aan de erflater 'ten eeu
wigen dage' bewaard. In de overlopers vin
den we zulk land tot diep in de 18e eeuw
aangeduid als jaargetijdeland. Willem
Wisse heeft dit voor een deel van zijn land
gedaan, maar zijn bezittingen waren zo
waardevol dat er meer mee gedaan kon
worden. Hij dacht bijvoorbeeld aan het
beschikbaar stellen van een studiebeurs
voor jongelui die geestelijke wilden worden.
Daarom besloot hij dat een belangrijke por
tie van het land als één pakket bij elkaar
moest blijven en dit in de familie moest
blijven. In zijn testament nomineerde hij
de erfgenaam van dit goed en legde hij de
voorwaarden vast waaraan deze zich zou
moeten houden. Ook bepaalde hij hoe in de
toekomst de erfopvolging geregeld zou moe
ten worden. Dat gaf de beste kans dat de
gebruiker van het land aan alle gestelde
voorwaarden zou voldoen. Dit hield o.a. in
dat het land niet gedeeld of verkocht mocht
worden, omdat het anders in korte tijd ver
spreid zou raken. Om zeker te zijn dat de
familieband met de erflater zou blijven
bestaan werd bepaald dat steeds 'de oudste
van het geslacht' als zogenaamde 'posses-
seur' van het goed aangesteld zou worden.
Deze regeling was geen origineel idee van
Willem Wisse, want het werd in zijn tijd
vaker toegepast en de nakoming van de
voorwaarden werd algemeen gerespec
teerd. Land waarop zo'n belasting rustte
werd 'gaandeland' genoemd. Toen na de
reformatie bepaalde kerkelijke aspecten,
zoals het lezen van missen en het subsi-
dieëren van kapelaans, niet meer pasten in
het nieuwe bestel, vervaagde ook het
onderscheid tussen jaargetijdeland en
gaandeland en werden de termen soms
door elkaar gebruikt.
Willem Wisse had dus alles tot in de punt
jes geregeld. Helaas schijnt hij zich niet
bewust te zijn geweest van het feit dat het
na verloop van enige generaties steeds
moeilijker zou worden om uit te maken wie
nu precies 'de oudste van zijn geslachtwas.
Het is dan ook diverse malen voorgekomen
dat daar onzekerheid over bestond en aan
gezien het om een belangrijk bezit ging, lie
pen de disputen zo hoog op dat Schout en
Schepenen van 's-Heer Arendskerke en
zelfs de rechters van het Hof van Holland er
aan te pas moesten komen. De nalaten
schap van pastoor Wisse was belangrijk
genoeg om voor te vechten en dat is precies
wat sommige nakomelingen gedaan hebben.
Als historische onderzoekers hebben wij
hiervan kunnen profiteren. Als alles
zonder problemen op rolletjes verlopen was
kenden wij nu waarschijnlijk alleen de
naam van Willem Wisse van zijn grafzerk.
Door zijn testament en de uitvoering daar
van is een tunneltje naar het verleden
gecreëerd, waardoor wij toegang hebben ver
kregen tot genealogische en topografische
gegevens, die nergens anders te vinden zijn.
Wie was Willem Wisse?
Om iets te begrijpen van de wijze waarop de
erfenis verdeeld werd, moeten we ons eerst
verdiepen in zijn persoon en naaste familie.
De naam Wisse komt al vroeg in Zeeland
voor. In een oorkonde van de abdij ter
Doest uit het jaar 1189 worden al een
'Hugo et Thidric filii Wiszonis' vermeld.5'
In de index op de persoonsnamen die voor
komen in de 14e eeuwse grafelijkheidsre
keningen van Holland, Zeeland en Hene
gouwen, staan ruim vijftig personen met de
naam Wisse in diverse spellingen zoals
Wijsse, Wiskijn, Wiskin, Wissekijn en
Wisso. Als familienaam komt Wisse nog
steeds overal in Nederland'voor, maar wel
het meest in Zeeland, waar bij de volkstel
ling van 1947 niet minder dan 974 gezins
hoofden met die naam werden aangetroffen
in 56 gemeentes. De naam Wisse is ook
bewaard gebleven in de namen van twee
dorpen op Noord- en Zuid-Beveland. De
stichter van de kerken van Wisse(n)kerke
is ongetwijfeld een Wisse geweest.
De naam schijnt vroeger in alle lagen van de
bevolking gebruikt te zijn, want behalve de
personen die ongetwijfeld tot de bezittende
klasse behoorden, lezen we ook namen als
'Wisse die coepman', 'Wisse de zagher' en
'Wisse Willemss molenaar'. Het veelvuldig
voorkomen van de naam maakt het moeilijk
16
