Inleiding bij een rondblik in Goes
Hugo de Potter
De Heer J. Adriaanse heeft voor deze
Spuije een artikel geschreven over Goes in
1704. De redactie van de Spuije maakt van
de gelegenheid gebruik om het onderwerp
in een meer nationaal/internationaal kader
te plaatsen.
De periode eind 17e begin 18e eeuw wordt
gekenmerkt door vele oorlogen. De 2 hoofd
rolspelers zijn Lodewijk XIV van Frankrijk
en Koning/Stadhouder Willem III. Lode
wijk streeft naar het verwerven van de
politieke hegemonie in Europa. Willem III,
de kampioen van het politieke evenwicht,
zal proberen dat te verhinderen.
Enkele belangrijke politieke gebeurtenis
sen uit deze periode passeren nu de revue.
1. In 1672, ons rampjaar, is een einde
gekomen aan het le Stadhouderloze tijd
perk. De Prins van Oranje, Willem III
wordt de nieuwe Stadhouder.
2. In 1688 zet hij zijn katholieke schoonva
der Jacobus af als koning van Engeland.
Willem III heeft zich laten overhalen tot
deze daad omdat hij wist dat Jacobus zou
gaan samenwerken met Lodewijk XIV. Bei
den willen Europa weer katholiek maken.
In 1689 worden Willem en zijn vrouw Mary
Stuart tot koning en koningin van Enge
land gekroond. Engeland en de Republiek
werken nu samen tegen Lodewijk XIV.
De coalitie is vergemakkelijkt door de toe
genomen anti-Franse stemming in de
Republiek. De oorzaken van de verande
rende stemming hebben te maken met de
politiek van Lodewijk XTV. De handelsvrij
heid, zo belangrijk voor de Republiek, word
steeds meer beperkt. In zijn binnenlandse
politiek probeert Lodewijk XIV zoveel
mogelijk macht naar zich toe te halen. Zijn
leuze is: één koning, één land en één gods
dienst. In Frankrijk leven op dat moment
ongeveer 1 miljoen Hugenoten.
In 1685 herroept de Koning het Edict van
Nantes. Het is het einde van de godsdienst
vrijheid van de protestanten in Frankrijk.
Meer dan 500.000 Hugenoten verlaten hun
land. Ongeveer 75.000 van hen zoeken hun
toevlucht in de Republiek. Ze worden met
open armen ontvangen. Ze zijn een aan
winst voor de Republiek. Het zijn meren
deels predikanten, mensen uit de vrije
beroepen, legerofficieren en bekwame
ambachtslieden. De meeste Hugenoten slui
ten zich aan bij de Waalse Kerk. Ze leveren
een grote bijdrage aan de toegenomen vij
andige houding tegenover Frankrijk.
1688 - 1697 de Negenjarige Oorlog
Als Willem III de Koning van Engeland
verdreven heeft (hij vlucht naar Frankrijk)
zet Lodewijk XIV de tegenaanval in. Een
coalitie onderleiding van Willem III voor
komt dat Lodewijk XIV zijn macht ten
koste van de omringende landen kan uit
breiden.
Vanaf 1688 zal de Republiek/Willem III
betrokken zijn bij ieder conflict op het con
tinent. Al deze landoorlogen zullen de
Republiek veel geld kosten. Zelfs zoveel dat
de bodem van de schatkist meerdere malen
in zicht komt. Engeland kan daardoor op
zee steeds belangrijker worden ten koste
van de Republiek.
1702 - 1713 de Spaanse Successieoorlog
In 1702 overlijdt Willem III, na een val van
zijn paard. Hij wordt begraven in Westmin
ster Abbey. Zijn overlijden komt op een wel
zeer ongelegen moment: in Europa heersen
grote spanningen in verband met de
Spaanse erfenis. Ook voor de interne poli
tiek van de Republiek heeft zijn overlijden
grote gevolgen.
Willem III sterft kinderloos. Velen slaken
een zucht van verlichting bij zijn overlij
den. Zijn politiek was nadelig geweest voor
de economie van de Republiek. Het is het
begin van het 2e Stadhouderloze tijdperk.
In Zeeland breken in bijna alle grote ste
den oproeren uit. Gehate, prinsgezinden en
dikwijls corrupte regenten worden afgezet.
Veere en Vlissingen blijven Oranjegezind.
Middelburg valt in handen van de Staats-
gezinden.
10
