Een verre reis naar het Land van Hulst
Cees de Vries
De Buiten-Bevelandse reis van 10 septem
ber jl. naar Hulst, 'Reynaertstad' en de
meest Vlaamse stad van Nederland is een
buitengewoon interessante onderneming
gebleken met een verrassend programma
en een enthousiaste en boeiende uitleg.
Hulst wordt in het activiteitenprogramma
2005 aangekondigd als de meest Vlaamse
stad van Nederland maar er kan ook van
worden gezegd dat het de meest Neder
landse stad van Vlaanderen is.
Voor wat betreft de naam 'Reynaertstad'
zijn de meningen nogal verdeeld. Knuvel-
der en Heeroma neigen naar Gent als
bakermat van de Reinaert terwijl
P.J. Brand en E. Cramer-Peeters een
schrijver uit Hulst aanmerken als auctor
intellectualis. Dit onder toejuiching van de
Oudheidkundige kring 'De vier ambachten'
te Hulst.
Fort Zandberg
De rondleiding werd verzorgd door Paul
Stockman van de Oudheidkundige kring
die niet, zoals aangekondigd, begon met
een wandeling langs stadhuis, stadsmolen
enz. maar, gezien het fraaie weer, aanving
met een tocht langs de buitengebieden.
De eerste bezichtiging betrof Fort Zand
berg. De uitleg van het verleden van dit
fort vond plaats op een onverhard pad tus
sen weilanden, hekken, een paar koeien en
een boerderij met schuur op de achter
grond. Je kon met de beste wil van de
wereld niet vermoeden datje op dit punt in
een fort stond en zonder uitleg van een des
kundige zou je er van je leven niet achter
komen wat daar ooit had gestaan.
Paul Stockman bleek echter een boeiend
verteller. Na enkele zinnen zat of stond je
meteen in de Tachtigjarige Oorlog en kon
je de kanonnen horen en de kruitdampen
ruiken. Rond 1584 waren de zeedijken van
Saeftinge doorgestoken en het gebied ten
noordoosten van Hulst was onder water
komen te staan. Hierdoor konden de vijan
delijke schepen Hulst zeer dicht naderen
en er dienden voor wat betreft de verdedi
ging van de stad maatregelen genomen te
worden. De Spanjaarden zijn toen langs
het onderwater gelopen gebied op een
pleistocene dekzandrug begonnen met de
bouw van Fort Zandberg, alsmede een aan
tal andere forten die met elkaar verbonden
waren door middel van wallen.
Fort Zandberg was op ongeveer vier kilo
meter ten noordoosten van Hulst gesitu
eerd en vormde aldaar de hoeksteen van de
verdediging van Hulst. Ondanks de fortifi
catie lukte het Prins Maurits in 1591 Fort
Zandberg en geheel Hulst op de Spanjaar
den te veroveren. Nadat Fort Zandberg
was ingenomen zijn er verbeteringswerk
zaamheden uitgevoerd doch dit heeft niet
kunnen verhinderen dat de Spanjaarden
Hulst in 1596 opnieuw hebben veroverd.
Pas in 1645 kwam door toedoen van
Frederik Hendrik het fort weer in Staatse
handen.
Op de plek waar wij dit alles hebben aan
gehoord was zoals gezegd niet veel van het
fort te zien, doch door de boeiende vertel
lingen kwam een beeld tevoorschijn, en van
een pleistocene dekzandrug naar de werk
zaamheden van Prins Maurits was in tijd
en ruimte slechts een stap. Vanaf de oost
zijde konden de contouren goed worden
waargenomen (foto) en, ook van op de linie-
dijk, waar wij uitleg hebben gekregen
omtrent het functioneren van een redoute.
De Stenen Beer
Na de bezichtiging van een restant van een
vroegere inundatie genaamd 'zestig voet',
een water van vijftien meter diep, werd een
bezoek gebracht aan De Stenen Beer.
Aan de weg die ten oosten van Fort Zand
berg ligt en die thans Beerweg heet, werd
in 1784 de sluis van de Stenen Beer
gebouwd. De Beer bestond uit een waterke-
rende muur en een tweetal spuikokers. De
bovenzijde van de Beer was voorzien van
een ezelsrug, die puntvormig was. De bouw
van de Stenen Beer ging in combinatie met
andere sluizen en was in hoofdzaak
bedoeld voor inundatie. De herdijkte pol-
29
