Vaardig en sterk tot Gods eer
Het ontstaan van sportbeoefening in protestants-christelijke kring
Johan Boogaard
In het laatste kwart van de negentiende
eeuw ontstonden in Goes diverse sportver
enigingen. Eigenlijk was er in die tijd in de
meeste gevallen sprake van turnverenigin
gen, hoewel er ook werd gekolfd, met de
handboog werd geschoten1' en geschaatst.2'
In 1886 treffen we de eerste turnvereniging
aan onder de naam 'Hercules'. In 1887
werd de gymnastiekvereniging 'Goes' opge
richt. Er bestond in die tijd ook een gym
nastiekvereniging voor dames.3'
Enkel de sportvereniging 'Volharding',
opgericht in 1888, heeft de tand des tijds
doorstaan en bestaat nog steeds, nu als
fusievereniging onder de naam 'Forza
Gymnastica'.
De gymnastiek werd in die dagen over het
algemeen beoefend door jonge mannen, die
met name uit gegoede liberale kring voort
kwamen. De grote promotor van de licha
melijke oefening was de gymnastiekleraar
van de Rijks Hogere Burgerschool, de heer
P. van der Meulen.
In dit artikel wordt beschreven hoe ook in
protestants-christelijke kring de sport,
met name het turnen, zijn plaats kreeg.
Daarbij komt ter sprake hoe moeizaam dit
alles tot stand kwam en hoe lang het
duurde eer er een volwaardige sportver
eniging was ontstaan. Daarom is ook
gekozen voor de periode vanaf 1870 tot
ongeveer 1940. In die periode zien we de
perikelen die kleven aan het ontstaan en
de opbouw van een nieuwe vereniging de
revue passeren.
De Jongelingsverenigingen
De protestants-christelijke jeugd was geor
ganiseerd in jongelingsverenigingen. In het
laatste kwart van de negentiende eeuw
kende de stad Goes er drie:
- 'Ken den Heer in al uw wegen', opgericht
in november 1870. De leden waren over het
algemeen van hervormde signatuur.
- 'Het Mosterdzaad', opgericht in januari
1874, waarvan de leden hoofdzakelijk uit
vrij-evangelische kring kwamen.
- 'Openbaringen 3 vers 11b', uit oktober
1885, waarvan de leden hoofdzakelijk van
christelijk-gereformeerde origine waren.4'
Van de eerste twee verenigingen zijn geen
archieven bewaard gebleven. Slechts van
'Openbaringen 3 vers 11b' zijn uitvoerige
notulen bewaard in het archief van de
Gereformeerde Kerk.
Uit deze notulen weten we dat het pro
gramma van de wekelijkse bijeenkomsten
vooral bestond uit bijbellezingen en bespre
kingen, boekbesprekingen en educatieve
lezingen over onderwerpen, waarin de
christelijke en maatschappelijke deugden
een belangrijke rol speelden. Van enige
vorm van actief bewegen en gymnastische
oefeningen blijkt nergens iets.
Nu was sport in die tijd toch vooral nog een
randverschijnsel dat alleen in de betere
kringen voorkwam. In protestants-christe
lijke kring werd gymnastiek gezien als
wereldse verleiding, iets waar de jeugd zich
maar beter verre van kon houden.
Dat de opvattingen over gymnastiekbeoefe-
ning bij 'Het Mosterdzaad' en 'Ken den
Heer' anders en ruimer zijn geweest dan
bij 'Openbaringen' valt niet aan te nemen.
Veranderende inzichten
In augustus 1888 vond in Goes het grote
turnfeest van de Vereniging voor Volksver
maken plaats. Deze vereniging, met als
officiële naam Vereniging tot het regelen
en bevorderen van volksvermaken', was
opgericht vanuit het Goese departement
van de Maatschappij tot Nut van 't Alge
meen. Het was een liberaal getinte club die
zich tot doel stelde om 'het volk op gepaste
wijze met uitspanningen en feestelijke bij
eenkomsten bezig te houden en goede smaak
bij te brengen '.6'
In een stadje als Goes, waar weinig grote
evenementen plaats vonden, zal dit een
spraakmakende gebeurtenis zijn geweest.
Ook in protestants-christelijke kring werd
dit opgemerkt. De predikanten namen dan
ook scherp stelling tegen dit evenement.
8
