allemaal haarfijn uitgezocht. In 1844 is
Verschuure ontslagen. Namens de Staats
raad-Gouverneur van Zeeland hielden zes
districtscommissarissen toezicht op de
gemeentebesturen. Noord-Beveland viel
onder het derde district, waarvan commis
saris J.H. Verschoor van Nisse in Goes
zetelde. In 1850 is het ambt opgeheven.
En hoe stond het met de misdaad van de
gewone man? Ook die was extreem schaars.
In 1852 bijvoorbeeld werden in Wissenkerke
slechts acht 'misdaden' geregistreerd:
Verwonding en mishandeling 2
Laster en belediging 3
Braak of opsluiting 3
Het meest ernstige misdrijf dat ik tegen
kwam, was dat de veldwachter ten
onrechte een bronzen theeservies in beslag
had genomen en zelfs had gehouden.
Meestal bestond het gestolene uit voedsel
of kleren, gegapt van de waslijn. Niet zo'n
wonder bij de heersende armoede. In deze
tijd, nu zelfs het uitschelden van een
minister voor moordenaar ongestraft blijft,
kijken we op van die relatief frequente mis
daad: belediging. Toen werd het een ander
uitschelden voor dief, hoer, grote konkel,
smeerlap of tarwedief niet gedoogd en
behoorlijk gestraft. Die 'laster en beledi
ging' was een specialiteit van Kamperland,
elders was dit misdrijf zeldzaam.
De vonnissen, uitgesproken door de recht
bank te Goes bevestigen dit beeld. Uit de
hele negentiende eeuw wordt op Noord-
Beveland geen moord vermeld. Telkens
twee rechters bogen zich over onderwerpen
als: diefstal van brood, aardappelen, vijf
turven, een paar vrouwenkousen, paarde-
penen, appels, een konijn, een schaap, het
trekken van drie rapen uit de akker om die
ter plekke op te peuzelen, ontduiken van
de belasting op zout, clandestien tarwe
malen - ook daarop rustte immers belas
ting -bedreiging van diakenen teneinde
verhoging van de uitkering te krijgen, het
rapen door een jochie van wat dood hout
langs strand of dijk - al het aangespoelde
moest immers ingeleverd worden bij de
strandvonder, dat was de burgemeester
van Wissenkerke -; het aftrekken van wat
korenaren - het klassieke Bijbelse aren
lezen mochten vrouwen alleen met uit
drukkelijke toestemming van de boer -; het
'melken van eens anders koeijen'l Het was
voorwaar een andere wereld! Vergeleken
met de huidige tijd, waarin diefstal een
nationale sport is geworden, waarin Neder
land Europees kampioen is, munt de mis
daad in die eeuw op het eiland uit door een
bijzonder lichte frequentie en ernst.
Lag de oorzaak daarvan in het zo nadruk
kelijk inhameren van de Tien Geboden
thuis, in de kerk en op school? Of in het
steeds beëdigen van de geringste ambtena
ren zoals gemeentewegers van turf, steen
kool enz. en zelfs ieder jaar weer de arbei
ders in de meestoven? Ik denk,
gedeeltelijk. Een andere oorzaak zal ook
wel het berustende, meegaande karakter
van de bevolking zijn geweest.
Kortom: Noord-Beveland in de negentiende
eeuw was, vergeleken met elders en ook
met Nederland in de huidige tijd geen oord
van welig tierende corruptie maar: een
oord van opmerkelijke deugdzaamheid!
Literatuur:
1 Barth, A.J. en Dr. A. L. Kort. Tussen isolement en
ontsluiting. Een bestuurlijke geschiedenis van
Noord-Beveland, 1795-1995. Noord-Beveland, 2005.
2 Bruin, M.P. de en M.H. Wilderom. Tussen afsluit-
dammen en Deltadijken. Deel II: Noord-Beveland.
Uitg. Fa. Littooy Olthof, Middelburg, 1961.
3 Voorst Vader, P.J.A. van, Pieter Vader, 1734-1800.
De Spuije, 1997, 39, pag. 7-24.
4 Voorst Vader, P.J.A. van, Abraham Vader, 1770-
1854. De Spuije, mei 1998, 43:, pag. 4-27.
5 Voorst Vader, P.J.A. van, Willem Lodewijk Vader,
1775-1849. De Spuije, 1997, 41:, pag..3-17.
6 Voorst Vader, P.J.A. van, De ware geschiedenis van
het conflict tussen dijkgraaf Willem Lodewijk Vader
en Izaak de Moor. Apologie van een nazaat. Histo
risch Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland, 1992,
18: 103-109.
7 Voorst Vader, P.J.A. van, Leven en sterven in
Wissenkerke (Noord-Beveland) 1853-1873 onder
burgemeester J.H.L. Vader (1810-1892).
8 Voorst Vader, P.J.A. van, Mr. Pieter Johannes van
Voorst Vader, 1805-1869. De Spuije, 1998, 44,
pag. 7-23.
9 Voorst Vader, P.J.A. van, Het mysterie van de her
komst van het vermogen der Vader's. Verhalen uit
Wader-land'. Uitg. Van Voorst Vader Stichting, 2001.
10 Voorst Vader, P.J.A. van, De geloofsovertuiging der
Zeeuwse Vader's in het licht van de Zeeuwse Gods
diensthistorie. Verhalen uit Vader-land'. Uitg. Van
Voorst Vader Stichting, 2001.
11 Werf, Harmen van der, Eiland in doorsnee. Noord-
Beveland, 1850-1900. Doctoraal scriptie R.U.
Utrecht, 1987.
12 IJsseldijk, W.E.P. van, Oude boerderijen in Zeeland.
Deel I. Uitg. De Koperen Tuin, 1990.
13 Notulen van de gemeenteraden van Kortgene en
Wissenkerke.
34
