Het jaarloon van een inwonende boeren
meid bedroeg in de Haarlemmermeer
100,- tot 200,- per jaar en van haar col
lega op Zuid-Beveland 40,- tot 90,- per
jaar.
Reizen was overigens een bezigheid voor de
rijken. Een zeer groot deel van de plaatse
lijke bevolking kwam niet of nauwelijks
verder dan hun geboortegrond. Er was dus
in de eerste helft van de negentiende eeuw
sprake van een leeg land met weinig initia
tief en behoudend van aard.
Jan: 'De zoon van E.P. Lenshoek,
C.P. Lenshoek, heeft eerst in Utrecht rech
ten gestudeerd en werd later ook burge
meester van Wolphaartsdijk. Door de koop
van hoeven en grond werd hij aldaar ook
ambachtsheer. Hij was gehuwd met
H.C. Soutendam, geboren in 1837.
Hij was bij de bouw van de kerk van
Wolphaartsdijk tussen 1861 en 1862 voor
het financiële gedeelte verantwoordelijk.
Voor de aanvang van de bouw werd een
architectuurwedstrijd georganiseerd met
als prijs 250,- voor degene die het mooiste
en meest originele ontwerp had gemaakt.
De prijs is gewonnen door de architecten
Hana en Smits uit Amsterdam. De eerste
steen is gelegd op 13 mei 1861 door de
kleine Egbert Petrus junior die volgens een
kroniekschrijver: "Zich goed van deze taak
kweet met het glinsterend truweeltje in de
nog zwakke vingeren".'
Ongeveer anderhalf jaar later werd het in
zuiver Byzantijnse stijl opgetrokken kerk
gebouw voor de eredienst in gebruik geno
men.
Cornelis Petrus heeft zich ook ingezet voor
de weeskinderen en getracht een weeshuis
op te richten 'voor weezen ten platten lande
in Zuid- en Noord-Beveland'Hij en enkele
medestanders, waaronder J.A. Geill,
geneesheer te Nisse en initiatiefnemer,
hebben de jammerlijke omstandigheden
waarin de wezen verkeerden aan de kaak
gesteld en getracht een en ander ten goede
te keren.
Men was tot de conclusie gekomen dat de
wezen die in huisgezinnen waren geplaatst
lichamelijk en zedelijk ten gronde werden
gericht doordat zij als slaven werden
behandeld en verhandeld.
De kinderen werden via aanplakbiljetten
'aanbesteed'. Op de biljetten stond het vol
gende:
BESTEDING
De armenmeesters van de gemeente W zul
len op 1 maart 1866 aanbesteden de vol
gende personen:
Jan L., oud 5 jaar
Lientje H., oud 7 jaar
Kees S., oud 6 jaar
enz.
Deze publieke afkondiging en aanbieding
kwam alleen in Zuid-Beveland voor en was
overigens uniek in Nederland.
De arm- en kerkbesturen en vooral de pre
dikanten wezen het verzoek tot het stich
ten van een weeshuis met een daaraan
gekoppelde vakopleiding af. Het kerkbe
stuur van Wolphaartsdijk had de princi
piële bezwaren als volgt geformuleerd: 'Als
de jongens een vak leren zullen zij worden
opgevoed boven hun stand waarin hun
ouders verkeerden'. Bovendien werd de
vrees uitgesproken dat daardoor een tekort
aan arbeidskrachten in de landbouw zou
ontstaan.
De overheid zelf bemoeide zich niet met
dergelijke aangelegenheden. De armenzorg
en ook de weduwen- en wezenzorg werd
overgelaten aan de kerk en de plaatselijke
armbesturen. In die tijd was de algemene
gedachte dat de overheid alleen mocht
ingrijpen als de openbare orde en veilig
heid in gevaar kwam. 'Nachtwakersstaat'
werd deze vorm van overheidsbemoeienis
genoemd.
Wim: 'Bouwen zat C.P. Lenshoek in het
bloed. Hij heeft een monumentaal pand
Villa Nova laten bouwen, welke villa in
1866 gereed kwam. Villa Nova had een
kasteelachtige allure. Er waren prachtige
perken en boomgaarden aangelegd. Er was
een koetshuis en woonruimte voor het per
soneel. Er werden feesten en jachtpartijen
georganiseerd en het was een komen en
5
