Boekindruk
J.M.G. Leune, Lillo en Liefkenshoek, de
geschiedenis van twee Scheldeforten 1585-
1786, Brussel, Algemeen Rijksarchief, 2006,
ISBN 905746005X, deel 1, p. 781.
Repertorium van personen in en nabij deze
Scheldeforten, deel 2a (A-F), deel 2b (G-O)
en deel 2c (P-Z); compilaties en transcrip
ties, deel 3a, 3b en 3c. Verkrijgbaar bij het
Rijksarchief Brussel, Ruisbroekstraat 2,
1000 Brussel. Af te halen of schriftelijk.
Ook per e-mail: publicat@arch,be voor
€29,-per deel. Bij postverzending 13,-
verzendkosten, ongeacht het aantal delen.
De namen van de forten Lillo en Liefkens
hoek aan de Schelde boven Antwerpen zijn
in Zeeland niet onbekend. Historisch
onderzoek naar het functioneren van deze
forten is echter nauwelijks verricht. Met
een omvangrijk onderzoek onder leiding
van prof. dr. J.M.G. Leune, hoogleraar
sociologie Erasmus Universiteit Rotter
dam, is daar verandering in gekomen.
Onder leiding van Leune hebben onderzoe
kers van deze universiteit vele archiefbron
nen over deze vestingwerken onderzocht.
Vanuit verschillende gezichtspunten zijn
de forten bestudeerd: bestuurlijk, demogra
fisch, economisch, genealogisch, militair,
sociologisch en vestingbouwkundig.
De bouw van het fort Lillo, in de jaren
1579-1580, kwam tot stand door het stre
ven van de Antwerpse magistraat om deze
stad beter te kunnen beschermen tegen
Spaanse aanvallen. Het fort is gebouwd op
de Brabantse oever van de Schelde in de
polder van Lillo bij het gelijknamige dorp.
Gelijktijdig ontstond op de andere oever
van de Schelde het fort Liefkenshoek. Met
het geschut van de beide forten kon de
scheepvaart vanuit en naar Antwerpen vol
ledig worden beheerst. Eind 1583 waren er
270 militairen in het fort gelegerd. Een
Spaanse legereenheid zag in 1584 en 1585
geen kans de forten in te nemen.
Na de Val van Antwerpen (15 augustus
1585) veranderde de functie van de forten.
Beide forten kregen niet langer tot taak om
Antwerpen te beschermen, maar ze fun
geerden voortaan als frontiervestingen van
de Republiek der Verenigde Nederlanden
(Republiek) met als opdracht de scheep
vaart naar en vanuit Antwerpen te contro
leren. Met deze controle poogde de Repu
bliek de positie van Antwerpen als
handelsstad aan te tasten ten voordele van
de havens in de Noordelijke Nederlanden.
Concreet kreeg deze functie gestalte door
het plaatsen en met geweld afdwingen van
een fiscale barrière in de Schelde ter
Afb. 1. Fort Lillo.
(Foto Werner Bril,
www.poldermuseum-
lillo-fort. be
35