1675-1700
Uit deze periode beschikken we over een aantal belastingkohieren, zoals het Familie-
geld 1678, 1680, 1695 en 1700. Dit was een belasting op het inkomen, zodat niet alle
inwoners daarop voorkomen. Het kohier Quotisatie van het gemaal uit 1680, waarin
alle hoofdbewoners werden aangeslagen naar gelang het aantal en de leeftijd van de
andere huisbewoners. Volwassenen werden aangeslagen voor één zak tarwe, kinderen
van vier tot twaalf jaar voor een halve zak en kinderen beneden de vier jaar waren
vrijgesteld. In het kohier Haardstedengeld uit 1694 worden alle huiseigenaren aange
slagen over het aantal schoorstenen. Als aanvullende bronnen uit die periode zijn er
de doop- en trouwboeken van de kerken te 's-Heer Arendskerke en 's-Heerenhoek
(Calishoek), het transportregister 1678-1700 (RAZE 2720) en de overloper 1707,
waarin grondeigenaren en pachters worden vermeld.
1810-1832
Ook hier geven een aantal bronnen wat meer inzicht in het aantal huizen en bewo
ners. Belangrijk is de lijst van de totale bevolking die in 1811 werd opgesteld. Alleen
hier is niet het aantal huizen te achterhalen wat door meerdere gezinnen werd
bewoond. Pas met de gegevens van het bevolkingsregister uit 1829 en de lijst kada
strale eigenaren uit 1832 is een beeld te vormen. De kohieren Hoofdelijke Belasting,
die vanaf 1819 bewaard zijn en de doop- trouw en overlijdensregisters kunnen als
aanvullende informatie worden gebruikt.
het ambacht Heinkenszand geeft aan dat
er bij de bedijking in 1546 nog sporen van
de grondslag van een vroegere dijk zicht
baar moeten zijn geweest.
Een naam die niet direct valt te verklaren
en die soms in één koopakte op verschil
lende manieren werd geschreven is de Pla-
gehoek. De betekenis zal al in vorige eeu
wen niet meer duidelijk zijn geweest, want
hij wordt vernoemd als Plaechhoeck (1685),
Plaaijhoek (1688), Plaayhouc (1690), Plaag-
houc (1691).
De grote weel, die is ontstaan in 1552,
wordt de Kuijpweel genoemd. In 1696 werd
een stuk land verkocht de hoek op 't Sandt
aan de Kuijpweel. De weel was in bezit van
de gezamelijke ambachtsheren. In 1836
was hij voor 2,00 verpacht als viswater
aan Jan van den Dries.13'
Buurtschap
In de loop der negentiende eeuw ontstond
er in de Plagehoek, aan een kort doodlo
pende wegeling als zijweg van de (Oude)
Zandweg een buurtschap, dat de weidse
naam kreeg van De Gosvazze (in het
Nederlands De Graszode). Op de eerste
topografische kaarten uit de negentiende
eeuw14' blijkt dat de naam geschreven werd
als De Grasvazen. In 1832 stonden daar
nog maar twee huisjes. Maar wegens een
nijpend gebrek aan landarbeiders werden
er na die tijd overal in de Kraaijerts wonin
gen gebouwd, zoals het arbeiderswijkje De
Citadel te Nieuwdorp.151 De eerste keer dat
de naam officieel voorkomt in de gemeente
lijke bronnen is in 1864 toen op een paar
plaatsen in de gemeente, o.a. bij het gezin
van Johannes Driedijk huisnr. 110, op de
zogenaamde Graszode een zeer besmette
lijke kinderziekte, (windpokken) was uitge
broken. De bewoners in de besmette huizen
kregen een verbod opgelegd om zich te ver
tonen in gelegenheden met veel publiek.16'
Bewoners
Het aantal bewoners van de polder in de
loop der eeuwen is vrij lastig te bepalen
door gebrek aan bronnen.
Er zijn twee periodes in de geschiedenis
van de Oude Kraaijert, waarin aan de
hand van wat meer, elkaar aanvullende
bronnen het aantal huizen en hun bewo
ners kan worden gereconstrueerd.
(Zie kader)
19
