Kruiningen. In beide laatste nederzettin
gen zaten er waarschijnlijk in het stadium
van de naamgeving al meerdere heren,
zodat een meer neutrale benaming ingang
vond. Ik zou Dekkers beeld wat willen
nuanceren en interpreteer dus 'de lieden
van' niet als: 'de onvrijen van', maar als 'de
vrienden van', met de hiervóór aangegeven
betekenis. Precies zoals dit het geval was
bij de homines et amici van Dirk Everdeisz
in Kattendijke.
Als we ten slotte nog eens uitgaan van de
positie van de ambachtsheren en niet van
de vrienden, kunnen we de ontwikkeling
van hun relatie tot die vrienden ook anders
omschrijven. De ambachtsheren hebben als
opvolgers van de koning en de geestelijke
instellingen de rechten die zij als grond-
heer bezaten over op hun gronden wonende
lieden - de onvrijen - weten uit te breiden
over de onedele, maar aanvankelijk vrije
geërfden in hun machtsgebied (hun
ambacht in wording). Deze voorstelling van
zaken sluit het voorgaande niet uit. Beide
invalshoeken hebben recht van bestaan.
Kleine en middelgrote vrije grondbezitters
zoeken bescherming en lokale potentaatjes
dringen bescherming op. Zoals altijd, zal de
dikwijls zo weerbarstig traceerbare werke
lijkheid zich tussen beide polen hebben
afgespeeld.
Belangrijkste literatuur/lexica:
C. Dekker, Zuid-Beveland. De historische geografie en de
instellingen van een Zeeuws eiland in de middeleeuwen,
Assen 1971 (2e dr. 1982).
C. Dekker, 'Sint-Baaf in Zeeland', in Archief van het
Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen 1995,
59-76.
C. Dekker, Een schamele landstede. Geschiedenis van Goes
tot aan de Satisfactie in 1577, Goes, 2002.
P. A. Henderikx, 'Dorpen in de Schelde-delta van de vroege
middeleeuwen tot ca. 1300', in K. Bos e.a., Dorpen in Zee
land, Middelburg 1991, 14-34.
P. A. Henderikx, 'Havenplaatsen in zeeland in de der
tiende eeuw', in Zeeland 9 (2000), 10-18.
P. A. Henderikx, Land, water en bewoning, waterstaats- en
nederzettingsgeschiedenis in de Zeeuwse en Hollandse delta
in de Middeleeuwen, Hilversum 2001.
J. F. Niermeyer en C. van de Kieft, Mediae Latinitatis
Lexicon Minus. Lexique latin médiéval - Medieval Latin
Dictionary - Mittellateinisches Wörterbuch, éd. remanieé
par J. W. J. Burgers, Leiden-Boston 2002.
J. Verdam, Middelnederlandsch Handwoordenboek, onver
anderde herdruk en van het woord sterne af opnieuw
bewerkt door C. H. Ebbinge Wubben, 's-Gravenhage 1961.
J. J. van der Voort van der Kleij, Verdam Middelneder
landsch Handwoordenboek Supplement, Leiden/Antwer-
pen 1983.
J. W. Fuchs en Olga Weijers, Lexicon Latinitatis Nederlan-
dicae Medii Aevi. Woordenboek van het Middeleeuws
Latijn van de Noordelijke Nederlanden, vol. I: A- B, Leiden
1977; vol. V: L-M-N-O, Leiden 1994.
29
