Boekindruk
De
tot de
opmaat
Opstand
f 7;
C. Rooze-Stouthamer, De opmaat tot de
Opstand. Zeeland en het centraal gezag
(1566-1572), Uitgeverij Verloren, Hilversum
2009, 266 pag, ISBN 978-90-8704-091-8,
25,00
De ontwikkelingen die plaats vonden in de
periode 1566-1572 waren beslissend voor
het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Het
waren de jaren waarin de weerstand tegen
het Spaanse gezag zich in toenemende
mate begon te manifesteren. Het verzet
was een direct gevolg van de pogingen van
de nieuwe koning Philips II om de Neder
landse gewesten centraal vanuit Brussel te
besturen.
Dit werd nog versterkt door het strenge
optreden van de 'ijzeren' hertog van Alva.
In vele steden werden troepen gelegerd van
het Spaanse gezag. De inkwartiering van
de soldaten en de nieuwe belastingmaatre-
Zeeland
en het
centraal gezag
(1566-1572)
C. Rooze-
Stouthamer
Afb.l. Omslag van het boek.
gelen riepen weerstand en gewapend ver
zet op bij de bevolking. Willem van Oranje
werd de onbetwiste leider van de Opstand.
Een deel van zijn fanatieke aanhangers
werd in de volksmond eerst als geuzen
aangeduid, later werden zij watergeuzen
genoemd.
Clasien Rooze beschrijft wat de gebeur
tenissen in deze periode betekenden voor
de binnenstedelijke verhoudingen in
Zeeland en het onbeschermde platteland.
De Zeeuwse steden moesten een keuze
maken tussen trouw blijven aan het cen
traal gezag of aansluiting zoeken bij de
opstandelingen. Ook in het Zeeuwse gewest
kwamen regelmatig schermutselingen
voor. Niet in de laatste plaats stonden de
vijandelijkheden in verband met de strate
gische ligging van de Zeeuwse eilanden. De
beheersing van de Scheldedelta werd door
beide partijen als zeer belangrijk gezien.
Walcheren vervulde hierin een sleutelrol.
Wie Walcheren militair beheerste kon
invloed uitoefenen op de handelsweg naar
Antwerpen. Veel aandacht geeft mevrouw
Rooze in haar boek aan het opstandjaar
1572. In dat cruciale jaar bleven in Zeeland
de stadsbesturen van Goes, Reimerswaal
en Tholen voorlopig nog trouw aan de cen
trale regering; de bevolking van Vlissingen,
Veere, Brouwershaven en Zierikzee koos
echter de zijde van de opstand.
Ook Zuid-Beveland werd in staat van ver
dediging gebracht nadat de watergeuzen
op 1 april 1572 Brielle hadden ingeno
men. Naast de centrale ligging van Zuid-
Beveland in het Zeeuwse gewest werd aan
het bezit van de Goese graanmarkt door
Alva veel belang gehecht. De invallen van
de geuzenkrijgsmacht vormden een waar
schrikbeeld voor de stad Goes en het Beve-
landse platteland. Militaire bescherming
werd dan ook noodzakelijk geacht om te
voorkomen dat de geuzen vrij spel zouden
hebben. Alva besloot om 300 man Spaanse
troepen op het eiland Zuid-Beveland in te
kwartieren. De Spanjaarden hadden een
47