Tenslotte
Er zijn meer Bevelanders naar de koloniën
gegaan dan in het bestek van dit artikel
behandeld kunnen worden. Ook uit andere
plaatsen dan Goes. Zo trekt bijvoorbeeld
Maria Elisabeth Winkelhuis, weduwe
van Petrus Johannes de Vos, na de dood
van haar man met haar drie kinderen
vanuit Fort Bath in 1835 naar de kolonie.
Ook na 1859, als de subcommissies zijn
opgeheven en Goes een van de plaatsen is
die zich omvormt tot een 'afdeling' van de
Maatschappij, gaan er mensen die kant
op. Leendert Hengsdijk uit Heinkenszand
blijft er slechts enkele jaren. Anthonie
Verhage uit Goes werkt er een tijdlang
als algemeen boekhouder, maar Susanna
Weezepoel uit Goes is negen maanden na
haar aankomst in oktober 1884 alweer
verdwenen: ze verlaat met medeneming
van drie kinderen uit haar eerste huwelijk
en twee uit haar tweede de kolonie én haar
echtgenoot Jan den Herder.
De reden laat zich raden. Eerder in 1884
woonde ze in Goes gescheiden van haar
man en had ze tegenover het Goese
armbestuur verklaard dat Den Herder haar
en hare kinderen mishandelde en gebrek
liet lijden.1' De armbestuurders wilden
haar toch niet helpen wijl zij niet wettig
van haren man gescheiden is, die hoofd
van het gezin is, en tot wien zij in de eerste
plaats moet terugkeeren en trachten met
hem te levenBlijkbaar hadden ze daarna
het gezin een - al dan niet geforceerde -
hereniging toegedacht in Frederiksoord.
Maar dat hield dus geen stand.
Wie meer over deze kolonisten wil weten, of
wie informatie zoekt over een voorvader die
in de kolonie gewoond heeft, kan contact
opnemen met wil@schackmann.nl
Naschrift
Wil Schackmann is schrijver van het
boek De proefkolonie over de begindagen
van de Maatschappij en net als het boek is
dit artikel voor het overgrote deel geba
seerd op het Archief van de Maatschappij
van Weldadigheid, dat zich bevindt bij het
Drents Archief toegang 0186. Informatie
over aantallen contribuanten in Goes en de
subcommissie Goes komt uit invnrs. 1106
en 1146-1153 en 1112-1125, informatie
over de familie Burks en haar brieven komt
uit de ingekomen post van de landelijke
leiding uit die periode, inv.nrs 49-50, de le
vensloop van vrije kolonisten valt te volgen
via de 'stamboeken' of bevolkingsregisters,
inv.nrs. 1346-1363, geciteerde tuchtversla-
gen zijn uit inv.nrs 1615 en 1616.
Te Goes is geen afzonderlijk archief van de
subcommissie, maar het onderwerp komt
zeer frequent voor in de correspondentie
en notulen van de stad. Zie bijvoorbeeld
Archief Stad Goes 113, trefwoordenin
dex op de notulen van de vergaderingen
van burgemeesters en raden, 1816-1828,
onder het trefwoord 'weldadigheid' of (voor
Veenhuizen-Ommerschans) 'bedelarij'.
Voor meer informatie: er is een museum
gewijd aan de landbouwkoloniën, de Kolo
niehof te Frederiksoord, en in een van de
oorspronkelijke gestichten te Veenhuizen
is heden ten dage het Gevangenismuseum
Veenhuizen gevestigd.
Informatieve internetadressen: www.
drentsarchief.nl www.mvwfrederiksoord.
nl - www.dekoloniehof.nl - www.schack-
mann.nl/proefkolonie
Noot:
1. A.L. KortArmoede en armenzorg in Goes 1860-1914,
in: Historisch Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland
No 11(1985), pag. 40).
31
