Levendale rijmt er op los
Paul Harthoorn
Petrus van Levendale van Romerswalle
is de tweede notaris van Goes waarvan
protocollen bewaard zijn gebleven. Zijn
voorganger was Cornelis Janssoon Mels,
maar daarvan is alleen diens register van
1562-1564 nog aanwezig, terwijl die van
Levendale een periode van 25 jaar bestrij
ken (1581-1606).
Levendale is op 18-4-1544 geboren in
Reimerswaal, waar zijn vader, Cornelis
Willemsz. van Levendale, baljuw was. Op
21-5-1576 werd hij door de Grote Raad
van Mechelen als notaris geadmitteerd. De
eerste jaren van zijn notarisschap bracht
hij door in Bergen op Zoom. In 1581 ver
huisde hij naar Goes, waar hij de rest van
zijn leven is blijven wonen. Zijn protocol
len heeft hij met grote nauwkeurigheid
bijgehouden. Ze zijn niet alleen interes
sant omdat ze stammen uit de tijd van de
tachtigjarige oorlog, maar ook omdat hij er
alle mogelijke zaken in noteerde die hem
nteresseerde.
Levendale had bijvoorbeeld een grote
belangstelling voor chronologie en astrolo
gie. Dit blijkt uit zijn uitvoerige uiteenzet
tingen in het Latijn met tekeningen en dia
grammen, die voor niet ingewijden, zoals ik,
onbegrijpelijk zijn. In zijn eerste protocol
heeft hij ook een uitgebreide kalender opge
nomen met alle heilige dagen. In zijn tijd
maakte men voor datering ook nog gebruik
van zogenaamde zondagsletters. Alle dagen
van het jaar kregen de letters A t/m G, wat
telkens herhaald werd tot het einde van
het jaar. Levendale heeft in deze kalender
naast de gewone datums ook de zondag
sletters genoteerd, maar heeft deze niet
gebruikt voor de datering van zijn akten.
Zijn persoonlijke aantekeningen, die hij in
ontiegelijk kleine kriebellettertjes onder
aan sommige pagina's noteerde, gaan soms
over zijn zakenreizen. Hij beschrijft dan
precies hoe hij van dag tot dag gereisd had.
Dat moest in die tijd allemaal per boot,
postkoets en trekschuit. Hij maakte ook
een notitie van zijn eigen huwelijk, maar
omdat hij waarschijnlijk niet wilde dat Jan
en alleman dat lezen kon, schreef hij het
in het latijn, met een kanttekening in het
Nederlands dat Coenraed Stael, de vader
van zijn bruid op 5 augustus 1593 over
leden was. Gebeurtenissen in Zeeland en
daarbuiten lieten hem ook niet koud. Tij
dens een noodweer in 1583 schreef hij dat
de toren van Waarde met de kerk verbrand
was en dat ook de torens van Sint-Maar
tensdijk, Arnemuiden en van Sint Pieter en
Sint Jan in Gent in brand gevlogen waren.
Oorlogsgebeurtenissen hadden ook zijn
aandacht. Hij beschrijft bijvoorbeeld de
belegering van Bergen op Zoom en dat in
1601 Den Bosch door de Geuzen belegerd
was, maar binnen dezelfde maand weer
verlaten. Zulke zaken kunnen we natuur
lijk ook lezen in onze geschiedenisboekjes,
maar het is leuker om ze uit de pen van
een tijdgenoot te vernemen.
Eerder heb ik geschreven dat Levendale in
zijn eerste register een heiligenkalender
had opgenomen. Hij ging een stap verder
en heeft de maanden van het jaar op rijm
gezet. Hierin heeft hij de belangrijkste
feestdagen verwerkt. Achter de versregels
heb ik de betreffende heiligennamen uit
zijn kalender gezet. Dit gaat als volgt:
TJaer begint es nieu, als de Coninghen ghaen
Offeren sprack Pontiaen
Anthonis heeft Agneet gheeert
Paulus werdt van Ghodt bekeert
6 jan., Epiphania, Driekoningen.
14 jan., Pontiani mart.
17 jan., Anthonius heremita.
21 jan., Agnes vir. et mar.
25 jan., Paulus conversus.
37