vooral betrekking op vrouwen. De volgende
escalatiefase was de tegenstander naar
de grond te werken. Soms lukte dat door
duwen of gooien, soms - als een voortzet
ting van haerrapen - door aan de haren
te trekken. Dit kon uitmonden in aan de
haren slepen.171
Met laatstgenoemde, bijna ultiem vernede
rende daad was een cruciaal eindstadium
bereikt, aangezien tot dan toe de ander
weliswaar pijn was aangedaan, maar er
nog geen bloed had gevloeid. De volgende
gedragingen, slaan met de handen en
vuisten en daarna met stokken of andere
voorwerpen, konden wel gepaard gaan met
bloedstortinghe en werden daarom aan
zienlijk hoger bestraft.
Optreden door de baljuw en schout tegen
gescheld, geduw, gesjor en klappen geven
werd ingegeven door het gevaar voor de
zojuist vermelde steeds ergere escalatiefa
sen. In een mum van tijd kon een ruzie
tussen twee vrouwen overslaan op mannen
en uiteindelijk zelfs leiden tot eerwraak en
langdurige familievetes. In 1494 komt met
de beeldende formulering injurieerde met
woorden oft met faeijten het gevaar voor
escalatie van verbaal naar fysiek getwist
duidelijk naar voren.18' Dit verklaart ook
waarom er in het Reimerswaalse recht
veel aandacht is aan het indammen van
juist het eerste stadium, belediging. Niet
verwonderlijk gaan in de verordeningen
van 1402 en 1494 meer dan de helft, res
pectievelijk een derde van de agressie- en
geweldbepalingen juist over schelden,
schofferen, krenken en kwetsen.191
Waar vrouwen zich over het algemeen
beperkten tot schelden, stompen, trekken
en trappen, gingen mannen snel over tot
het gebruik van wapens en bloedig verwon
den. Vandaar het grote aantal verboden
op wapens.201 De verordening van 1494
verbiedt daarenboven croesen, cannen,
glasen, metael, tin ofte diergelijcke voor
iedereen dije twist maect in een herberge.21'
Dat de bezorgdheid van de bestuurders
allerminst overbodig was, komt naar voren
in baljuwrekeningen als die van 1414-1415
waar maar liefst de helft van de ruzie- en
Afb. 6. Haarkenpluk. (Uit. W.L. Strauss
(ed.), M. Geisberg, The German single-leaf
woodcut 1500-1550, New York, 1974.)
vechtvonnissen het gevolg is van met eenre
kannen twiste, mestiecke, met eenre glavien
(mes) te twisten of ghetwist met eenre kuse
(knots, al dan niet met stekels).221
Van dergelijke gewelddadigheden had heel
de gemeenschap te lijden en uit Reimers-
waal zijn verscheidene van deze met gijze
lingen, doodslag en moord gepaard gaande
families- en potentieel zelfs samenleving-
ontwrichtende privé-oorlogen bekend.231
Het was de Reimerswaalse magistraat er
dan ook alles aan gelegen om dit te voorko
men. De pro-actieve houding van de over
heid tegen gescheld van vrouwen wordt
verklaard door juist dit ernstige openbare
ordegevaar.
Oudste artikelen
Hoe serieus de overheid vrouwelijk ge
scheld en geruzie, en vooral het gevaar voor
escalatie nam blijkt uit de oudste opteke
ningen van het stedelijk recht, meestal uit
de dertiende en veertiende eeuw. In veel
gevallen hebben juist de eerste artikelen
in de oudste stadsreglementen betrekking
op geklets, gescheld en geruzie. Ook in
Reimerswaal was dat het geval. De eerste
25