einde van de vijftiende eeuw. De originelen
zijn verloren gegaan, maar afschriften ble
ven bewaard in een waardevol verzamel
handschrift dat berust in de Koninklijke
Bibliotheek in Den Haag.3' Ze zijn uitge
vaardigd door de baljuw (de lokale verte
genwoordiger van de graaD, de burgemees
ters en de schepenen van Reimerswaal.
De verordeningen bestaan uit een reeks
van bindende voorschriften over een groot
aantal onderwerpen, zijn geldig voor alle
burgers en vreemdelingen en vermelden
steeds de sanctie bij overtreding van het
voorschrift.
Tekst 1:1402
i. Inden eersten soe wat vrouwe dat schelt,
verbuert een pondt oft sij sal den steen
dragen.4' In hedendaags Nederlands: Ten
eerste: als een vrouw (iemand uitlscheldt,
moet ze een boete van een pond betalen of
een steen dragen.
Tekst 2:1494
vii. Item wes vrouwe schelt, sal den steen
dragen oft verbueren II lb. zwarten ende
alzoe veel meer.S)
Dat wil zeggen: Evenzo als een vrouw (ie
mand uitlscheldt, moet ze de steen dragen
of twee pond zwart betalen of zoveel meer
(als goed geacht wordt).
Mannenmaatschappij
Het eerste deel van de betreffende bepa
lingen noemt de dader en het misdrijf. De
dader is een vrouw. Vrouwen hadden een
heel andere plaats in de laatmiddeleeuwse
maatschappij dan mannen. Welke is niet
altijd even duidelijk en ook afhankelijk van
plaats en tijd. De onduidelijkheid is gedeel
telijk het gevolg van de zeer eenzijdige
aard van de bronnen die meestal geschre
ven zijn door tot de elite behorende, en in
het geval van kerkelijke geschriften celi
batair levende mannen. Hoe dan ook staat
vast dat maatschappelijke gelijkheid voor
vrouwen niet bestond. Sterker: in de door
mannen gedomineerde samenleving was
discriminatie van vrouwen uitgangspunt.
Vrouwen vormden immers het zwakke
geslacht, bezaten een geringere denkkracht
en waren intellectueel inferieur. Zij gedroe
gen zich, vond men, minder verantwoorde
lijk, waren eerder in verleiding te brengen
en moesten dus minder serieus worden
Vrouwen en laatmiddeleeuwse onge
lijkheid
Algemene beschrijvingen
In beide voorschriften gaat het om vrouwen
en om schelden. Bepalingen tegen kijvende
vrouwen zijn zeer beslist geen typisch Rei-
merswaalse eigenaardigheid. Integendeel,
in alle middeleeuwse lokale verordeningen
in Europa en daarbuiten kwamen derge
lijke artikelen voor. Meestal zijn ze net
zo beknopt en algemeen omschreven als
hierboven, maar in verscheidene worden
meer bijzonderheden vermeld. In sommige
vonnisboeken in de Nederlanden komen bo
vendien tamelijk gedetailleerd genoteerde
scheld- en ruziezaken voor. Gedetailleerd
genoeg in ieder geval om de maatschap
pelijke context, het karakter van het delict,
het proces en de betekenis, ontwikkeling en
uitvoering van de straf te beschrijven.
Afb. 2. Onzekerheid en wantrouwen van
de middeleeuwse man over het andere
geslacht; de vrouw als symbool van de wel
lust (voluptas) of deugd (virtus).
(Uit: P. Bangen e.d. (red.), Tussen heks
heilige. Het vrouwbeeld op de drempel van
de moderne tijd, 15dc 16de eeuw, Nijmegen,
1985.)
tftoluptae.
SUirtuB.
19
