MUSEUM
HISTORISCH
DE BEVELANDEN
GOES
Het 'slapende' kind
Kim Sluijter
In de wisseltentoonstelling Beveland's Best
Bewaarde Geheim was een groot aantal
schilderijen te zien uit de collectie van het
Historisch Museum De Bevelanden. Eén
schilderij dat in de vitrine lag was dat van
een kindje in een bed. Een klein portretje
in een mooie vergulde lijst, gedateerd circa
1840.
Als we het inventarisnummer van het
schilderijtje opzoeken, staat er dat de
voorstelling op het schilderij een slapend
kindje is. Dat is wat vrijwel iedereen
in eerste instantie denkt. Maar niets is
minder waar. Het is namelijk een portret
van een overleden kindje.
Een plaatje van dit schilderij heeft ook
in Ach lieve tijd gestaan, met het thema
'Zeeuwen en hun platteland'. In dit
themanummer wordt gesproken over
geboorte- en doodsrituelen in Zeeland,
ook over die van baby's. Zo vertelt het ons
dat veel kinderen vroeger jong stierven,
vaak door slechte hygiëne. Doodgeboren
kinderen en kinderen die vlak na de
geboorte stierven, werden bij voorkeur 's
nachts begraven, met vaak alleen de vader
Afb.l. Slapend kind in bedje, anoniem, ca.
1840. Olieverf op paneel. (Afbeeldingen:
collectie HMDB.)
aanwezig. Als de kindjes niet gedoopt
waren, mochten ze niet in de gewijde
grond begraven worden. Het kleine kistje
werd onder de arm gedragen. Van zo'n
scène heeft het HMDB een tekening,
gemaakt door Marinus Schipper in 1935.
In krachtige, zwarte lijnen zijn twee
mannelijke figuren neergezet die langs een
dijk lopen. Beide dragen de protestantse
Zuid-Bevelandse streekdracht. De voorste
man draagt een kistje onder de arm. Ze
zijn op weg om het kind te begraven. Zo
liefelijk als de scene van het 'slapende'
kindje bij ons overkomt, zo verdrietig is de
begrafenis van Schipper. Deze twee op het
eerste gezicht totaal verschillende werken
uit onze collectie vertellen samen een heel
interessant verhaal over het overlijden van
een kind.
Hoewel het een stuk liever en vrolijker
klinkt als je zegt dat het schilderij een
portret van een slapend kindje is, is deze
informatie dus onjuist. Al snel krijg het
schilderijtje op deze manier iets morbides
en stelt men al snel de vraag 'waarom zou
je een schilderij willen laten maken van
een dood kind?' Het antwoord daarop is
eigenlijk heel lief en aandoenlijk en heeft
helemaal niks morbides. In vroegere tijden
was het sterftecijfer onder kinderen hoog.
Dit gaf de ouders uiteraard veel verdriet en
vaak wilden ze een aandenken aan de baby
overhouden. Een foto van het kindje maken
kon uiteraard nog niet en daarom werden
er portretjes geschilderd. Op deze manier
werd de herinnering aan hun kindje toch
levend gehouden. In Nederland is een lange
traditie in dit soort 'doodsbedportretten',
26
