4
Lezing over de Sailing Letters door Erik van der Doe
O.W. Hoogerhuis
Kaapvaart was vroeger een vorm
van piraterij die bedreven werd met
toestemming van een overheid. Een
kaper was de kapitein van een - meestal
particulier - schip, die schepen van een
vijandig land aanviel om hun lading
in beslag te kunnen nemen. Het was
een legale manier om zo veel mogelijk
vijandelijke eigendommen te bemachtigen
of te vernietigen. Zo was Michiel de
Ruyter een aantal jaren als kaperkapitein
werkzaam en niet minder bekend is dat
ook Piet Hein in een dergelijke functie
actief was. Bij het overmeesteren van
vijandelijke schepen moesten de reders
zich wel aan bepaalde regels houden die
in de zogenaamde kaperbrieven waren
vastgelegd. De regels voorzagen
er onder meer in dat er voor het
schip, de bemanning en de lading
goed gezorgd moest worden. Het
overgrote deel van de veroverde
buit moest de kaper afstaan aan
het land dat hem de kaperbrieven
had verleend.
In de zestiende - achttiende eeuw
was de Republiek regelmatig
in oorlog met Engeland en over
en weer werden er veel schepen
gekaapt. Het was bij de Engelsen
gebruikelijk dat alle op de gekaapte
schepen aangetroffen papieren
in beslag werden genomen om
als bewijsstukken te dienen voor
het Engelse hooggerechtshof. In
de Republiek werden dergelijke
brieven na afronding van het
gerechtelijk onderzoek in de regel
teruggegeven. Dankzij het Engelse
rechtssysteem zijn op die manier
meer dan 40.000 Nederlandse
brieven, die weliswaar nooit op
hun bestemming zijn aangekomen,
bewaard gebleven. In deze
verzameling zitten veel zakelijke
brieven, maar hieronder bevinden
zich ook circa 15.000 privé-brieven
van Nederlandse zeevarenden Afb. 1.
aan familieleden in Nederland. Na de
ontdekking van deze papieren publiceerde
de journalist Roelof van Gelder als eerste
hierover een aantal artikelen in de NRC. In
bewerkte vorm verschenen deze artikelen
later in zijn boek Zeepost. Nooit bezorgde
brieven uit de 17de en 18de eeuw.
Eén van de mensen die gefascineerd
is geraakt door deze brieven, is de in
Zierikzee woonachtige Erik van der
Doe, die werkzaam is bij de Koninklijke
Bibliotheek in Den Haag. Met enkele
collega's gaat hij regelmatig naar
Engeland om de collectie te onderzoeken
en toegankelijk te maken voor nader
onderzoek. De ontsluiting verloopt nogal
moeizaam omdat het Engelse archiefwezen
y.-$£ ~-m
<r A
'wv
Sailing Letters. (Collectie E. van der Doe.)
41
*5 is,,"*, 'y*:.
«•-, r~fZ w'-" A, _V Nkx
et-'JO JF„.'"<i -«CS»
fix's
A s A H te v
1 ,f.-u h, tf s j - -
.'7, "-d-y.
grj\ 1
