Kerkuitgang te Kapelle
Kim Sluijter
Op de eerste verdieping van het museum,
aan de rechterkant van de zaal, hangt een
gouden lijst versierd met ornamenten. Het
is de lijst van een schilderij, maar het laat
meer zien dan de afbeelding er binnenin.
Het is een raam naar het verleden. Naar
een andere tijd; een tijd die ons toch
bekend voorkomt.
We zien een aantal dames, een heer en een
meisje op ons afkomen lopen. Ze lijken
diep in gesprek met elkaar. Het schuin
vallende licht laat deze figuren in Zuid-
Bevelandse, protestantse streekdracht
oplichten. De witte, kanten kappen van de
dames springen eruit. Achter dit groepje
mensen zien we nog meer personen. Ze
komen ook onze richting uit, alsof ze
uit het schilderij willen stappen. Een
enkeling loopt naar de linkerkant van het
schilderij, om daar achter de lijst te willen
verdwijnen. Ze lopen op de bestrating,
maar waren komen ze vandaan?
Ons oog wordt via deze stoet geleid naar
het gebouw op de achtergrond, achter het
muurtje, waar al deze mensen vandaan
komen: de kerk. Deels bedekt door bomen
en schaduwen, de toren niet geheel op het
schilderij passend, maar toch kenmerkend.
Het is de kerk van Kapelle. Enkele brede
banen zonlicht laten ons de ramen en delen
van de architectuur zien. Het is een scène
die voor kijkers vandaag de dag nog steeds
herkenbaar is. De figuren en het zonlicht
zijn zo realistisch geschilderd dat het
lijkt alsof de schilder het zelf in het echt
heeft gezien. Buiten, tegenover de kerk,
wachtend tot de dienst was afgelopen en de
mensen al pratend de kerk verlieten.
Deze aandoenlijke en herkenbare
scène is geschilderd door Johannes
Christiaan Karei Klinkenberg (1852-
1924). Klinkenberg was geboren in Den
Haag en woonde hier ook het grootste
gedeelte van zijn leven. De enige uitstap
in zijn werkzame periode maakte hij naar
Amsterdam, waar hij zes jaar woonde en
werkte. Dat hij wel veel andere steden
bezocht is duidelijk te zien aan zijn
schilderijen. Er zijn van Klinkenberg veel
verschillende stadsgezichten bekend.
Naast Den Haag en Amsterdam, ook
Alkmaar, Haarlem, Leiden, Dordrecht,
en Kapelle. Als we het schilderij zien lijkt
het zeer waarschijnlijk dat Klinkenberg
Kapelle bezocht. Maar als we eens goed
kijken naar details op het schilderij,
blijkt ook dat hij wellicht zijn artistieke
vrijheid nogal genereus gebruikte. Zo zien
we het beroemde kerkmuurtje. Op foto's
van de kerk blijkt dat er in de tijd van
Klinkenberg een ijzeren hek rond de kerk
stond, dat pas in 1949 werd vervangen
door een stenen muur. Ook van de
pomp, die zo prominent op het schilderij
te zien is, kunnen geen directe sporen
gevonden worden. Er zijn in 1870 wel twee
gietijzeren pompen geplaatst, maar daar
zijn afbeeldingen van bekend en ze zien
niet uit als de pomp op het schilderij.
Een ander schilderij van de kerk te
Kapelle door Klinkenberg, in het bezit
van Instituut Collectie Nederland
(inventarisnummer E93), waar de
dorpspomp niet op staat, zou erop wijzen
dat Klinkenberg de pomp er zelf bij
bedacht heeft. De artistieke vrijheid van
een schilder is een deel van zijn werk en
subjectiviteit. Een schilder zelf is immers
niet objectief en het is ook vaak niet
zijn doel om een (geografisch) correcte
afbeelding te maken. Het doel is een
mooie afbeelding te maken die de kijker
aanspreekt, emotioneert en meesleept in
het verhaal van het schilderij. Iets dat het
schilderij vandaag de dag nog steeds doet.
Kerkuitgang te Kapelle is niet alleen een
prachtig schilderij, maar het heeft ook
een grote sociale, culturele en historische
waarde. Deze afbeelding laat delen zien
van het dagelijks leven van de Bevelander.
De Zuid-Bevelandse, protestantse
streekdracht is duidelijk te zien en ook het
sociale gebruik van de kerkgang wordt hier
afgebeeld. Een (zondags) kerkbezoek was
voor de Kapellenaren een heel normaal
29
