Afb. 2. Het slot te
Baarland.
nis uit Oudelande dat de charme van De
Zak voor haar vooral lag in de beslotenheid
van het gebied en de nog steeds aanwezige
saamhorigheid in de kleine gemeenschap
pen. Landschappelijk gezien had voor haar
De Zak een menselijk maat die haar deed
denken aan vroeger dagen toen het gebied
nog niet door de molen van de ruilverkave
ling heengegaan was. Deze gedachten slui
ten naadloos aan bij een passage die de fi
losoof Ad Verbrugge over zijn jeugd schreef.
Zijn grootouders woonden in Baarland. Hij
schreef: Als ze ons na een bezoek uitzwaai
den had ik als kind een weeïg gevoel. Ik kan
er nog tranen van in mijn ogen krijgen, zo
als ze daar dan stonden voor dat huisje. Als
kind vond ik het wreed ze achter te laten in
een dorp van vroeger. Mijn grootouders ston
den symbool voor een tijd die weg was, die
nooit meer terug zou komen. Veilig en zorg
zaam, kleinschalig en langzaam. Zo maar
twee ontboezemingen over een dorp in De
Zak. Het laat een hunkering zien naar so-
lidariteitssamenlevingen waarvan we in de
vorige eeuw afscheid hebben genomen.
De hang naar het verleden heb ik in dit
boek toch een beetje gemist. Ook vond ik
bij de toelichting van het mooie fotowerk
niet terug dat sommige dorpen als het ware
nog het silhouet van vroeger dragen. Wel
zijn historische elementen in de liedjes te
rug te vinden, zeker bij Peter Dieleman en
ook worden enkele 'kenmerken' door Engel
Reinhoudt genoemd die in directe relatie
staan met het verleden. In het geheel van
het boek is het historisch-karakteristieke
van dit gebied toch onderbelicht gebleven.
Grote moeite heb ik verder met de geringe
aandacht die wordt besteed aan het fiets-
knooppuntennetwerk. Het lijkt er nu bijna
op dat het fietsen in het boek wordt gezien
als een afgeleide van wandelen. Als fervent
fietser heb ik zelf de afgelopen jaren dui
zenden kilometers door De Zak afgelegd.
Het wegennet heeft een speels karakter
met een lekkere doorloop om snelheid te
kunnen maken. Het is er altijd rustig en er
zijn nooit lange eentonige stukken bij wind
tegen. De ontwikkeling van de fietsnetwer-
ken in Nederland en België is een belang
rijke innovatie geweest voor het ontsluiten
van het minder bekende landschap. Het
eerbetoon voor de uitstekende fietsmoge-
lijkheden in De Zak is in het boek dan ook
te minimaal weergegeven. Ik begrijp dat
niet. Het behoeft toch nauwelijks betoog
dat het fietsnetwerk en het ter beschikking
komen van trapondersteuning voor senio
ren er mede toe hebben geleid dat De Zak
voor velen de afgelopen jaren bekend ter
rein is geworden. Ik ken mensen - ouderen,
want jongeren zie je er veel minder - die
46