Houten schooltassen
Kim Sluijter
Voor deze Spuije heb ik een museumob
ject gekozen dat ik al heel lang erg leuk
en interessant vind, maar waar ik eerder
eigenlijk nooit iets over heb opgezocht. Ik
spreek hier over de houten schooltassen
die het museum in haar collectie heeft. Dit
figuurlijke balletje kwam aan het rollen
toen recentelijk het educatieteam vroeg om
een reproductie van zo'n tas, om te gebrui
ken bij het weeshuisprogramma. Kinderen
mogen immers niet aan museumobjecten
komen, maar aan een reproductie wel.
Daar kunnen ze aan voelen, het open doen,
iets in stoppen etc. Onze handige man Jan
kon wel zo'n houten schooltas maken. Naar
voorbeelden vanuit onze eigen collectie
en die van andere musea, maakte hij een
prachtige houten schooltas. Maar hoe zat
dat nou eigenlijk precies met die schooltas
sen?
Naar school gaan was vroeger niet zo
gewoon als dat het vandaag de dag is. Kin
deren gingen wel naar school, maar er was
geen leerplicht en kinderarbeid was tot in
de twintigste eeuw niet ongewoon. Vaak
hielpen de kinderen mee op het land, al
vanaf zeer jonge leeftijd. Of ze gingen in de
fabriek werken. Zo konden ze inkomsten
helpen verdienen voor het gezin. Als er
op het land niks te doen was, zoals in de
winter meestal het geval was, gingen de
kinderen wel naar school. Het schoolbezoek
was dus erg onregelmatig, en de kinderen
werden vaak en makkelijk thuis gehouden.
Vanaf de tweede helft van de negentiende
eeuw kwam daar langzaam verandering in.
De gegoede burgers maakten zich zorgen
over de geestelijke en lichamelijke ontwik
keling van deze arbeiderskinderen. Rond
1870 kwam er een meer liberale houding
ten opzichte van sociale wetten.
In 1874 kwam Samuel van Houten (1837-
1930), een liberale politicus, met het zoge
naamde Kinderwetje. Deze eerste sociale
wet van Nederland verbood het kinderen
tot twaalf jaar om te werken in fabrieken.
Landarbeid mocht nog wel, als de kinderen
hun ouders hielpen, maar deze wet ver
anderde al wel het leven van kinderen in
Nederland. Van Houten voerde nog meer
veranderingen door: in 1896 bracht hij een
nieuwe kieswet tot stand waardoor alle
mannen boven de 25 stemrecht kregen,
en in 1922 richtte hij de Liberale Partij op
en hiervan werd Lizzy van Dorp de eerste
vrouwelijke fractieleider van Nederland.
Dit eerste Kinderwetje van Van Houten
was een vooruitgang, maar kinderarbeid
werd pas echt afgeschaft in 1900. In dit
jaar werd de leerplichtwet aangenomen en
moesten alle kinderen van zes tot twaalf
jaar naar school. Hoewel er vaak nog wel
uitzonderingen werden gemaakt tijdens
het oogstseizoen, zodat de kinderen toch
(tijdelijk) hun ouders op het land konden
helpen. Sindsdien zijn er nog veel meer
regels en wetten gemaakt met betrekking
tot de leerplicht en het onderwijs, maar
laten we niet te veel afdwalen van onze
houten schooltassen.
Kinderen nemen vandaag de dag een stof
fen schooltas mee naar school voor hun
boeken, lunch en andere spulletjes. De
houten schooltas is in feite een voorloper
van deze tas. Hij is van hout omdat dit in
de achttiende en negentiende eeuw mak
kelijk verkrijgbaar en ook goedkoop was.
Er is wel een duidelijk verschil in functie:
de kinderen namen namelijk hun houten
tas niet elke dag mee naar school en weer
terug naar huis. Dit gebeurde waarschijn
lijk alleen in de vakanties. De rest van de
tijd bleef de tas op school. De tassen diende
meer als een opbergplek op school voor hun
leitje en griffel. Op school werden ze aan
een spijker aan de muur gehangen. Van
daar dat er ook een oogje zit bovenaan de
tas. Als de kinderen les hadden, pakten ze
hun tas van de muur, gingen naar hun plek
en haalden hun spulletjes eruit. Dat de tas-
25
