Licht: De Coöperatieve Vereniging voor Elektrische
Centrale Verlichting te Nieuwdorp en Omgeving
Hans van Dam
In het begin van de twintigste eeuw wer
den - niet alleen op de Bevelanden - de
meesten huizen nog verlicht met kaarsen
en petroleumlampen. De straten werden
in de winter verlicht door petroleumlan-
taarns. In Nieuwdorp was het de taak van
Cent Traas om die lantaarns aan te steken.
In de zomer werden de lantaarns binnenge
haald en kon Cent ze onderhouden. Iedere
week kwam de 'De Automaat', ofwel de
petroleumboer langs de deur met blikken
van tien liter petroleum.
De tijd van elektrische verlichting kwam
snel naderbij toen petroleum tijdens de
Eerste Wereldoorlog steeds schaarser en
f- 5-/
Afb. 1. Een paar mannen in een paal aan
de Schippersweg. Deze foto dateert van een
datum na het Coöperatietijdperk. De foto is
waarschijnlijk gemaakt door G. Smit. (Col
lectie H. van Dam.)
daarmee duurder werd. Aangestoken door
vergelijkbare initiatieven in de omgeving
besloot een aantal inwoners van Nieuw
dorp in 1917 tot het oprichten van een coö
peratieve vereniging voor elektrisch licht.
Een dapper besluit dat helaas niet zou
opleveren wat men ervan had verwacht.
Het initiatief resulteerde uiteindelijk op
13 september 1918 in het verzoek aan de
gemeenteraad van 's-Heer Arendskerke om
houten geleidingsmasten te mogen plaat
sen. Toen dit voorstel werd goedgekeurd,
was de Coöperatie een feit. In het bestuur
vinden we ondermeer de volgende namen
terug; Marien de Dreu (wagenmaker,
loondorser); Minderhoud (aannemer) en
dokter Abraham Gelderblom die als pen
ningmeester staat vermeld.
De doelstelling van de Coöperatie was: De
verlichting binnen en buitenshuis doormid
del van elektriciteit en het leveren van elec-
trischen stroom voor krachtwerktuigen in
het dorp Nieuwdorp en omgeving.
De motor die de elektrische stroom moest
opwekken stond opgesteld in een schuur
aan de Achterweg. De Coöperatie nam
Machiel Steketee voor een weekloon van
24,- in dienst om de motor aan de praat
te houden en het geld voor de stroomleve-
ring te innen. De functie van machinist
werd later ook nog bekleed door Johannes
de Jager, Adrie de Kok, Marien van de
Berge en Jan Minderhout.
Aannemer Chris Minderhout heeft de lan
taarnpalen geplaatst voor 2,50 per paal.
Ze werden neergezet door onder andere
Jaap Wiskerke, Willem Minderhout en
Arjaan de Kok. Die laatste heeft ook de
draden getrokken. Die zaten aan de paal
gemonteerd op niet-geleidende porseleinen
klossen.
Vanaf 1919 zien we op foto's van het dorp
dan ook diverse palen waarlangs de boven
grondse leidingen naar de lichtpunten wer-
41