Een paalscheiding in Noord-Beveland
Adri de Looff
De Nassause Domeinraad (NDR) was
het bestuurscollege, dat de domeinen van
de familie Oranje-Nassau beheerde. De
goederen lagen in de Republiek, maar ook
in Duitsland, Luxemburg en Frankrijk. In
dit artikel gaat het specifiek over Noord-
Beveland. Deze goederen werden via
huwelijk achtereenvolgens ingebracht door
de families van Borssele en van Egmond.
Een groot deel van het archiefmateriaal
betreft correspondentie met de rentmeester.
Bovendien vormen zijn jaarlijkse
rekeningen een omvangrijke bron.
Het archief bevindt zich in het Nationaal
Archief in Den Haag.
In de noordoosthoek van de
Geersdijkpolder, op het erf van de
Torenhoeve, staat nog steeds een stenen
paal, die ons eraan herinnert dat daar de
kerktoren van Oud-Wissenkerke stond.
Was men er destijds zo op gebrand om
de exacte plaats van samenkomst der
gelovigen vast te leggen?
Om die reden is de paal zeker niet
opgericht. Waarom men het wèl deed,
was in 1774 ook voor de betrokkenen
niet zo duidelijk meer. Het heeft in
ieder geval alles te maken met een
limiet- of paalscheiding (grens). In dit
verhaal betreft het de limietscheiding
tussen de ambachtsheerlijkheden van
enerzijds Geersdijk en Wissenkerke en
anderzijds Orisant. Laten we aan de
hand van archiefmateriaal, voor het
merendeel afkomstig van de Nassause
Domeinen en voor een geringer deel van
de Ambachtsheerlijkheid Geersdijk en
Wissenkerke, proberen het spoor te volgen.
Na de eerste bedijking in 1598 zag het
eiland er niet meer uit zoals voor de
overstroming van 1530. Men kon plaats en
grootte van de ambachtsheerlijkheden uit
vroeger tijden niet klakkeloos kopiëren.
De opwas van de schorren was deels
volgens een nieuw patroon verlopen. Er
moesten nieuwe grenzen worden gesteld
om ieders 'gerechtigheid' te waarborgen.
Bij de bedijking van de Oud-Noord-
Bevelandpolder heeft men achteraf nog
lang gediscussieerd over de juiste grenzen
van de ambachten.
Afb. 1-2. Paal op het erf van de Torenhoeve.
(Foto's A. de Looff.)
2
