Afb. 3. Een kaart van
Dishoek uit 1958 met
mevrouw M. Torbijn-
Reijnhout, de echtgenote
van Jan Torbijn, en
haar kinderen.
De leveranciers van de kaarten
Jacob zal waarschijnlijk niet direct prent
briefkaarten in zijn assortiment hebben
gehad. De vroegst te dateren kaart die wij
kennen is pas in 1915 afgestempeld. Als we
afgaan op de belijning en het volgnummer
van de drukker is die afkomstig geweest
van de persen van Reinicke Rubin in
Maagdenburg. Die zou tot vermoedelijk de
tweede helft van de jaren twintig de vaste
leverancier blijven met mooie lichtdruk-
kaarten, zowel in zwart-wit als gekleurd.
Uit 1917 zagen we ook twee kaarten die
geleverd waren door Gebr. Van Straaten
in Middelburg, maar deze Zeeuwse druk
ker is daarna geen regelmatige leverancier
geworden. Het lijkt erop dat Torbijn pas in
de tweede helft van de jaren twintig van
vaste drukker is gewisseld, want vanaf
1929 zagen we kaarten van een andere
fabrikant die daarna veel mooie lichtdruk-
kaarten leverde, zowel in bruin-wit, zwart
wit als gekleurd en daarnaast ook imita
tiefotokaarten (zwart-witte lichtdruk met
glanslaag). Ook die nieuwe drukker zal
in Duitsland gevestigd zijn geweest, want
er zijn van hem een groot aantal kaar
ten van Duitse steden en dorpen bekend,
maar zijn naam is nog niet bekend. Uit
het bovenstaande mogen we overigens
niet concluderen dat Torbijn rechtstreeks
met de genoemde Duitse drukkers zaken
heeft gedaan. Hij kan zijn orders ook heb
ben geplaatst bij de Nederlandse agent(en)
van die bedrijven. Uit 1939 zagen we een
gekleurde klederdrachtkaart in offsetdruk
van Nederlands fabrikaat, want daar staat
'Made in Holland' op.
Intussen betrok Torbijn zeker al vanaf
1937 zwartwitfotokaarten van Jospé in
Arnhem. Dit bekende bedrijf bleef daarna
nog lang leverancier, in de jaren zestig ook
van bromo-colorkaarten, imitatie-kleuren-
fotokaarten dus, en later van kleurenkaar
ten in offset. Ook door Vita Nova in Hank
werden kleurenkaarten in offset geleverd,
mogelijk al voordat Jospé dat kon. Omdat
Torbijn niet wilde dat Jospé hiervan op de
hoogte kwam, liet hij op de Vita Novakaar-
ten een afwijkend logo drukken. Ofschoon
Jospé dus de vaste leverancier voor zwart
witfotokaarten was, zagen wij uit 1948 der
gelijke fotokaarten van DRC in Rotterdam.
Later bestelde Torbijn ook zwartwitkaarten
bij Emdeeha (De Hond) in Oosterbeek,
die de vaste leverancier werd toen Jospé
de productie had gestaakt. Henk van der
Graaf herinnert zich daarnaast uit de
latere tijd zwartwitfotokaarten van Trio
in Rotterdam en een enkele keer van Van
Leer in Amsterdam. Bij Trio en Van Leer
werd vooral besteld als klanten kaarten
wensten waarvan deze drukkers de rechten
bezaten.
Middenjaren zestig kocht Torbijn een
ramsjpartij van uitgever Van der Horst in
4
