wind soms wel acht uur. Minimaal duurde
de heenreis IV2 dag, meestal echter onge
veer 3V2 dag, zodat de hele reis meestal
meer dan een week duurde.
Zowel in Brussel als in Antwerpen kwam
er een Duitse militair aan boord. Tijdens de
nacht bewaakte die de boot terwijl hij lag
afgemeerd. Het lossen werd gedaan onder
strenge controle van een Duitse officier, of
ook wel door de officier zelf. Aan de soms
van de honger neervallende Belgen wer
den mossels verkocht. Deze kwamen ze
aan boord met een emmertje ophalen. Een
vaste prijs was er niet. Men betaalde wat
men kon missen. Dat wilde vaak zeggen
dat de mossels erg duur werden betaald.
Ondanks alles probeerden de Yersekse
mosselbazen er een slaatje uit te slaan. De
schipper deed meestal mee, anders liep hij
het risico dat hij niet meer op België mocht
varen. Na het lossen moest de schipper met
de (meestal vrij hoge) officier mee naar de
Kommandatur waar hij het voor de mos
sels betaalde bedrag in ontvangst mocht
nemen. Dit gebeurde over het algemeen
wel eerlijk. Zonder dat iemand het zag
deelde de bemanning intussen de meege
smokkelde broden uit aan de bevolking.
Sommige profiteurs verdienden daarnaast
een flinke som geld erbij door voor veel geld
brieven mee te nemen van Belgen om deze
in Holland op de post te doen zodat ze bij
familieleden aankwamen. Anderen, zoals
Betje en haar zus, deden dit uit medelijden
voor de Belgische bevolking voor niks.
Tijdens de reis naar Brussel, de zoge
naamde Brusselse vaart, hoorde je tussen
Antwerpen en Brussel constant in de verte
een geluid als van een zware onweersbui.
Dit gedonder was afkomstig van de ge
vechten om de IJzer, waar vele kanonnen
duizenden soldaten wegmaaiden als kanon-
nenvlees. Dit was ook in Brussel goed te
merken. Hier was de verzamelplaats voor
alle verse Duitse troepen die naar het
IJzerfront gestuurd werden. Het was er
altijd een drukte van belang door de vele
soldaten die werden aangevoerd en afge
voerd. De bevolking werd op grote afstand
gehouden.
Met lange treinen werden de nieuw aan-
Afb. 4. Thuiswerkers met ingemaakte mosselen, 1914-1918.
36