Daar zaten we 's avonds bij het schaarse
licht van een klein olielampje. Uit een en
ander is wel te merken dat we niet bepaald
over veel comfort konden beschikken. Licht
was er niet en ook geen stromend water.
Voor het nodige water waren pompen gesla
gen, die hun water uit de gracht haalden.
De door ons gebouwde latrine loosde via
een omweg ook in die gracht. Je voelt wel
dat er ook hygiënisch veel tekort schoot.
Het is toen met de gezondheid, vooral het
uitbreken van zweren, zo erg geworden, dat
er water van buiten moest worden aange
voerd, ik meen uit Den Briel. Maar niet
alleen de gezondheid leed daaronder, na
enige tijd kwam er nog een ander probleem
om de hoek kijken, namelijk ongedierte.
Nu, als ik er aan terugdenk, kan ik er wel
om lachen. Je hebt, en die houd je ook,
onder alle omstandigheden grapjassen en
die waren er bij ons ook veel. Er waren er
die op vlooienjacht gingen en er dan 30 of
40 in een flesje hadden. Anderen namen
hun bajonet mee naar bed en ik hoor er een
nog zeggen: Ze bieten gaeten in m'n kont,
daer kan een 'ond uut slobberen, 't Slot van
't liedje was dat er een order kwam dat
alle soldaten naar 't Hellegat, de rivier die
langs het fort liep, moesten, om zich daar
te wassen en te verschonen. Het vuile goed
werd rechtstreeks daar vandaan verzon
den. Intussen kwam er een ontsmettings-
ploeg met schone strozakken en werd het
hele gebouw ontsmet. Toen we er in terug
keerden waren de kamers even schoon als
wijzelf. Er hing wel een zware lisol- en car-
bollucht, maar dat ging ook wel weer over.
We hebben dat gelukkig maar één keer
gehad. Zo ging, van 't ene naar het andere
ongemak, de tijd verder. Er waren onder
ons ook van die zwartkijkers, die altijd
kankerden. Maar de meesten van ons, en
daar hoorde ik zelf ook wel bij, namen het
niet zo nauw, 't was immers mobilisatie.
Zoals ik al vermeldde, in september mocht
ik voor 't eerst weer naar huis. De reis ging
via Ooltgensplaat en dan met de 'Minister'
naar Zijpe.2) Defensie zorgde voor goede
reisgelegenheid van en naar het fort. Er
voeren bootjes van de torpedisten om de
verlofgangers naar Flakkee of Numansdorp
te brengen. Van daar had je dan verbinding
Afb. 1. Arie zit op deze foto uiterst rechts op een omgekeerde stoel. (Collectie Van Loo.)
4
