er van over was verdwenen in de grafkel
ders en alles kwam onder een dikke laag
grond terecht. Blijkbaar heeft geen van de
ambtsdragers voldoende beseft welke ver
plichtingen de aanvaarding van een legaat
- met alle daarin vastgelegde bepalingen
- ook op langere termijn aan de legataris
oplegt. Een actie van de plaatselijke ama
teur-historicus H.F. Waverijn in 1992, met
het doel om tot restauratie en eventueel tot
plaatsing van vervangende grafstenen te
komen, heeft niet het gewenste resultaat
opgeleverd.15'
Het glazen kastje met daarin de bijzon
dere attributen van de generaal-majoor is
geen lang leven beschoren geweest. In de
nacht van 18 op 19 november 1864 werd
het opengebroken en leeggeroofd. Een uit
Goes afkomstige schildersknecht, die met
zijn gezin in Brussel woonde en ten gevolge
van werkloosheid in geldnood was geko
men, was speciaal voor de diefstal naar
Yerseke gekomen. Hij was door iemand die
ter plaatse goed bekend was, uitgebreid
geïnformeerd over de situatie en het gemak
waarmee de diefstal zou kunnen plaatsvin
den. De inhoud van het kastje zou zeker
1000 francs waard zijn. Met deze weten
schap in het achterhoofd trok de 29-jarige
Franciscus Johannes Bouwens de stoute
schoenen aan en ondernam vol goede moed
de omslachtige reis naar Zuid-Beveland.
De opzet slaagde, maar de opbrengst be
droeg niet meer dan 265 francs.
Maar wat het ergste was, hij werd al snel
opgespoord en gearresteerd en op zaterdag
22 juli 1865 voor het gerechtshof te Middel
burg gebracht. Omdat de brave man geen
crimineel verleden had, was de rechter ge
voelig voor het pleidooi van de verdediging
wat betreft het in aanmerking nemen van
verzachtende omstandigheden. Franciscus
Johannes Bouwens werd veroordeeld tot
een gevangenisstraf van vier jaar. Van de
gestolen voorwerpen is niets meer in Yer
seke teruggekomen, (bijlage 1)
De jaarlijkse brooduitdeling aan de hier
voor in aanmerking komende leden van de
Hervormde Gemeente is geruime tijd een
traditioneel gebeuren geweest. Hoewel er
niet altijd strikt aan de datum van 15 de
cember werd vastgehouden, ging de dag al
snel 'Knolledag' heten en het brood noemde
men nogal oneerbiedig 'Knollebrood'.
De diakenen stelden de uitdelingslij st op,
waarbij met meerdere factoren rekening
gehouden werd, zoals draagkracht, aantal
kinderen, kostwinner al of niet werkloos,
kostwinner overleden, enz. Niet-leden van
de kerkelijke gemeente waren, hoewel ze
evenzeer in erbarmelijke omstandighe
den konden verkeren, van de uitdeling
uitgesloten. Of er soms ook een vorm van
willekeur in het geding kon zijn, is niet na
te gaan. Een enkele keer vinden we in de
jaarrekening van de diaconie de kosten van
de uitdeling apart vermeld. Zo lezen we in
het rekeningenboek van de diaconie over
het jaar 1913: Bedeeling van brood van de
rente van het legaat van Generaal Knoll,
aan P. van Boven voor geleverd tarwemeel
19,80. Aan bakloon van brood 6,-. To
taal f 25,80.16)
Over de periode 1901-1936 zijn de lijsten
van de broodbedeling bewaard gebleven.17'
Tussen 1936 en de beginjaren van de Twee
de Wereldoorlog is aan het gebruik een
eind gekomen. Over het jaar en de reden
van de beëindiging hebben we geen enkele
schriftelijke mededeling gevonden. Wat nog
rest is de min of meer vage herinnering bij
enkele bejaarde Yersekenaren.
42
Noten:
1. A.J. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek der
Nederlanden, Gorinchem, 1849, twaalfde deel, pag.
668.
2. G.J. Lepoeter, Hoe D.P. Dominicus in 1872 toch bur
gemeester van Kruiningen werd, in Historisch jaar
boek voor Zuid- en Noord-Beveland no. 5, Goes, 1979.
3. W.E.P. van IJsseldijk, 1000jaar Yerseke, Kruiningen,
1973, pag. 619.
4. ZA, Archief Hervormde Gemeente Yerseke, voorl. inv.
nr. 4/notulen kerkenraad, 895/diaconie; Notarieel
archief, toeg.nr. 13.2, inv. nr. 996, akte 1494.
5. Waar en wanneer het huwelijk van Digna Dominicus
en Pieter Ysaak Knoll is gesloten hebben wij niet
gevonden.
6. Middelburgsche Courant 20 januari 1852; Zierikzee-
sche Nieuwsbode 22 januari 1852.
7. ZA, Notarieel archief, toeg.nr. 13.2, inv. nr. 996, akte
1542.
8. A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Ne
derlanden, Amsterdam, 1969; documentatie van H.J.
Waverijn, in bezit van Johan Eckhardt.
9. Als noot 8. (documentatie Waverijn).
10. ZA, Notarieel archief, toeg.nr. 13.2, inv. nr. 1000, akte
2191.
11. GA Goes, Notarieel archief, notaris Andries Smalle-
gange, inv. nr. 95, akte 5985.
