Omdat de Perponchers via de Van Wa-
tervliets in het bezit kwamen van hun
omvangrijke grondbezit op Zuid-Beveland,
is het interessant om via een historische
terugblik een beeld te schetsen van de fa
milie Van Watervliet, voorheen Brouwer
geheten.
Familie Van Watervliet, voorheen
Brouwer
In 1566 is Gillis Cornelissen Brouwer
(c. 1529-1591) schout van Heinkenszand.6)
Eén van zijn activiteiten was het droog
leggen van polders, die hij vervolgens
aankocht. Blijkbaar deed hij goede zaken,
want hij verkreeg aanzienlijke bezittingen
in Wolphaartsdijk en Zuid-Beveland en hij
ontwikkelde zich tot een welgesteld man.7)
Van de Zeeuwse families Van Schengen en
Van Cruyningen kocht hij gedeelten van de
heerlijkheden 's-Heer Arendskerke, Kats,
Heinkenszand, Wemeldinge en
Wolphaartsdijk.8)
Het was Gilles Cornelissen Brouwer die in
Heinkenszand de ridderhofstede
Watervliet liet bouwen, die nadien onder de
Perponchers zou uitgroeien tot een van de
meest indrukwekkende buitenplaatsen in
Zeeland.
Zijn zoon Cornelis Gillissen Brouwer
(±1552-1612) zette de grondaankopen
voort, waardoor de familie Brouwer zich
ontwikkelde tot grootgrondbezitters. Zo
verkregen ze onder andere de heerlijkhe
den 's-Heer Abtskerke en Sinoutskerke van
de markies van Veere (Willem van Oranje),
's-Gravenpolder, 's Heer Hendrikskinderen
en Ovezande en ze vergrootten hun belan
gen in Heinkenszand, Wolphaartsdijk in
clusief Hongersdijk en Kats op Noord-Beve
land.9' In 1608 kocht Cornelis Gillissen een
derde deel van de heerlijkheid Ellewouts-
dijk, Coudorpe, Everinge en Driewegen van
jhr. Frederik de Lutiano.10,11' Cornelis liet
zich vanaf 1609 Van Watervliet noemen,
naar de ridderhofstede die zijn vader had
laten bouwen en de naam Brouwer raakte
in onbruik.12'Door het ongehuwd overlijden
van de volgende mannelijke generaties Van
Watervliet stierf deze naam uiteindelijk
uit.13'
Rijkdom en macht
De bezittingen kwamen via vererving uit
eindelijk bij Anna Maria van Watervliet,
dochter van Cornelis van Watervliet 1592-
1636), de tweede zoon van Cornelis Gillis
sen van Watervliet.
Met het huwelijk van Anna Maria van
Watervliet met Ferdinand de Perponcher
Sedlnitsky legden de Perponchers de basis
voor hun uitgebreide bezittingen, bestaan
de uit landbouwgrond, weilanden, dijken,
heerlijkheden rond Wolphaartsdijk, Kats
op Noord-Beveland, op Walcheren rond
Middelburg en St. Joosland, in Zeeuws-
Vlaanderen,14' een buitenplaats in Hein
kenszand en het in die tijd al vervallen slot
van Ellewoutsdijk op Zuid-Beveland.
Tussen de zeventiende en de negentiende
eeuw namen hun bezittingen en dus ook
hun rijkdom en macht toe. Ze sloten finan
cieel gunstige huwelijken met families van
aanzien, maar hun bezittingen zijn eeu
wenlang vooral intact gebleven als gevolg
van veel sterfgevallen en een opvallende
afkeer van de gehuwde staat bij veel man
nelijke Perponchers. Bij iedere generatie-
Afb.3. Isaac de Perponcher Maisonneuve
(1662-1708) volgde de militaire familietra
ditie en was trouw aan Oranje. (Collectie
RKD/IB, Den Haag.)
4
