150 jaar Kanaal door Zuid-Beveland
Geri van Ittersum
Het Kanaal leeft nog steeds bij de bewo
ners van Hansweert en Wemeldinge. Het is
merendeels nostalgie, want het Kanaal gaat
nu aan de dorpen voorbij. Het Kanaal is in
al die jaren vele malen van gedaante veran
derd. Sluizen werden gebouwd en gesloopt.
Hansweert en Wemeldinge veranderden
mee, maar gingen elk hun eigen weg. En
het merkwaardige is: het Kanaal dankt zijn
ontstaan aan een spoorlijn.
Nederland- België
Zuid-Beveland was oorspronkelijk een ei
land en gescheiden van het vasteland door
het Kreekrak. Deze geul maakte onderdeel
uit van de belangrijke scheepvaartroute
tussen Antwerpen en de Rijn. Tegelijker
tijd was het Kreekrak een hindernis voor
het verkeer over land. Napoleon liet dan
ook in 1810 al plannen maken om de geul
af te dammen. Napoleon verdween van
het toneel en met hem de plannen, maar
ze doken weer op in 1840 toen men een
spoorlijn tussen Helmond en Vlissingen
wilde aanleggen. Een lange brug was in
die tijd nog geen optie, maar met een dam
kwam men letterlijk in het vaarwater
van de Belgen. En die hadden het recht
aan hun kant, want in het Tractaat van
1839, waarin definitieve afspraken werden
gemaakt over de afscheiding van België,
werd Nederland namelijk verplicht een
scheepvaartverbinding in stand te houden
tussen de Westerschelde en de Rijn. De
concessie voor de aanleg van de spoorlijn
werd in 1846 weliswaar verleend, maar al
leen onder de voorwaarde dat er eerst een
vervangende scheepvaartverbinding moest
worden aangelegd. Dit zou het Kanaal door
Zuid-Beveland worden, maar het duurde
toch nog twintig jaar voordat het Kanaal
er was.
Kanaal versus landaanwinning
De aanbesteding van de werken ging niet
van een leien dakje. Weliswaar werd in
1852 met groot ceremonieel de eerste
(met zilver versierde) spade in de grond
gestoken voor de bouwput van de sluis bij
Hansweert, maar de Britse aannemer had
ook een concessie gekregen voor landaan-
Afb. 1. De ligging van het Kanaal. (Bron:
Google maps.)
10
Wemeldinge
N670
Vlake
N289
N673
Scbore
Schorebrug
lishoek
N289
Kruiningen
