Strafzaken tegen kinderen in de periode 1810-1850
G. J. Lepoeter
Donderdag 12 januari 1843, zitting van de
Arrondissementsrechtbank te Goes. In het
beklaagdenbankje stond Keesje de Kok. Hij
woonde in Colijnsplaat en was helemaal op
reis gemoeten naar Goes. Een hele onderne
ming, waarschijnlijk voor het eerst van zijn
leven van het eiland af. Keesje was nog maar
een jochie, de vorige maand was hij tien jaar
geworden. Een arm jongetje, dat opgroeide in
een arbeidersgezin. Wat een nieuwe indruk
ken allemaal! Hij zal zijn ogen uitgekeken
hebben. Waarom stond hij daar eigenlijk
voor die streng uitziende herenHij moest
zich verantwoorden voor diefstal. Op een
mooie zondagmiddag in september 1842 had
hij uit de tuin van Johannes Fortuin peren
gestolen. Ze waren precies nageteld, zestien
peren waren het. De dag na het misdrijf had
de burgemeester van Colijnsplaat een pro
ces-verbaal opgemaakt. Daar was de diefstal
precies in beschreven.
CRIMINEEL e I
CODEX NAPOLEON
Afb. 1. De in 1811 in Nederland ingevoerde
Code Pénal, vertaald in het Nederlands.
(Zeeuwse Bibliotheek, Middelburg.)
De strafwetgeving
De Bataafse Republiek, uitmondend in
de Franse overheersing was verleden tijd,
maar in het maatschappelijk leven waren
tot ver in de negentiende eeuw in de wet- en
regelgeving de gevolgen dagelijks merkbaar.
Napoleon heeft zichzelf in militair en zeker
in strategisch opzicht overschat, maar op
het terrein van de ordening van het maat
schappelijk leven heeft onder zijn invloed in
een relatief korte tijd een ongekende en lang
doorwerkende omwenteling plaatsgevonden.
Zowel het personen-, zaken- als verbinte
nissenrecht werden op revolutionaire wijze
hervormd. Napoleon gebruikte de nieuwe
wetgeving als exportproduct. In alle landen
die hij veroverde werden de nieuwe wetten
zonder vertraging ingevoerd. Hoezeer hijzelf
van zijn betekenis overtuigd was, blijkt uit
zijn uitspraak tijdens zijn ballingschap op
Sint Helena: Mijn echte roem komt niet van
het feit dat ik veertig veldslagen heb gewon
nen. De herinnering aan Waterloo zal zovele
overwinningen uitwissen. Wat door niets zal
worden uitgewist, wat eeuwig zal voortbe
staan, is mijn Code CivilN
Ook op het terrein van de strafwetgeving -
waar het hier over gaat - was alles anders
dan vóór die tijd. Napoleon brak, gedreven
door zijn fel antiklerikale instelling, met de
gewoonte dat het strafrecht de door de Kerk
verboden gedragingen bestrafte. Plichten,
verboden en bestraffing werden voortaan
gebaseerd op het algemeen belang en de
openbare orde. In 1811 werd ook in ons
land de in 1810 in gebruik genomen Franse
strafwet - de Code Pénal - ingevoerd.
Daaraan voorafgaand was vanaf 1809 het
Crimineel Wetboek voor het Koninkrijk
Holland van kracht. Hierin werden kinde
ren jonger dan twaalf jaar gevrijwaard van
straf, terwijl voor kinderen van twaalf tot
vijftien jaar een maximale gevangenisstraf
van twee maanden gold.
Na de Franse overheersing bleef - met dank
aan Napoleon - de Code Pénal onverkort
gelden. Het werd nu het Strafwetboek van
het Koninkrijk der Nederlanden. In deze wet
15
- s - -ail s
KONfNCRiJh 1>
