Afb. 3. Kaart van Noord-Beveland met diverse waterlopen. (Kaart van A. Hollestelle,
1880, uit: Gerard van der Wal, Cats voor 1530, pagina 298.)
Gasthuizen waren in eerste instantie
bedoeld voor het huisvesten van zieke reizi
gers en vreemdelingen en waren karakteris
tiek voor een havenplaats. Havenplaatsen
waren van militair-strategisch belang,
betekenden voor een graaf inkomsten uit
accijnzen en andere belastingen, en de
mogelijkheid geld te lenen van kooplieden of
lombarden; lombarden zijn Noord-Italiaanse
bankiers, zoals begin veertiende eeuw aan
wezig in Middelburg, Zierikzee en Emelisse.7)
Op 11 juni 1308 geeft graaf Willem III
lombarden toestemming zich met ingang van
11 november eerstkomende voor twaalf jaar
in Zierikzee en Emelisse te vestigen.8)
In 1331 is er sprake van een molen te
Emelisse. In een uitspraak van Willem
van Henegouwen, zoon van Graaf Willem
III, tussen jonkvrouw Geyle, echtgenote
van Simon Simonsz. enerzijds en Hendrik
Simonsz. anderzijds wordt vermeld: al
de hofsteden die Simon heeft binnen
Emelisse en daar buiten en de renten op
de molen aldaar.91 Op 5 juni 1361 beleent
Mechteld, vrouwe van Voorne Philips
en Mondijn, Heynrics kinderen wan den
Stene uud Noirdbevelant, met het huis
te Scoenmansweghe en 36 hofsteden te
Emelisse, benevens de halve westmolen bij
het gasthuis aldaar.10)
Op 18 oktober 1271 vermaakt Aleid, zuster
van wijlen rooms-koning Willem en weduwe
van heer Jan van Avesnes sommen geld aan
onder andere het hospitaal van Emelisse en
aan de kloosterzusters van Noorddijk.n) Op
17 mei 1476 verklaart Durff Pieters, dochter
van Duvenee, vrouwe van het gasthuis
van Emelisse in Noord-Beveland, dat Guy
de Baenst, rentmeester van Zeeland, het
gasthuis volgens zijn privilegiën heeft vrijge
steld van de betaling van het schot van 118
gemeten 251 roeden lands, verschenen 1472
en 1473.12) Het hospitaal van Emelisse wordt
circa 1493 met schotvrijdom van geestelijke
instellingen en edelen in Zeeland genoemd,
met 122 gemeten Bewesten Schelde en 100
gemeten privilege.13'
Nicolaus Herckensteyn, meester in de vrije
kunsten, physicus, geneeskundige en raad
van Philips den Schone, werd in 1481/85
ingesteld in de vicarij van Onze-Lieve-
Vrouw in het nonnenklooster te Emelisse.
Hij behield deze vicarij tot zijn dood in
1505 of 1506. De kapelanij aan het altaar
van Sint Laurentius in het hospitaal van
Onze-Lieve-Vrouw te Emelisse werd in
1514, open door de dood van Nicolaus van
Arckestyn, vergeven; waarschijnlijk was
zij enige tijd onbegeven gebleven.14' (N.B.:
mogelijk wordt steeds het hospitaal van
Emelisse bedoeld vD). Op 17 april 1518
geeft de officiaal van de aartsdiaken van
de Dom te Traiectum last om Martinus
Huysman, kanunnik in de St. Petruskerk te
Middelburg, in het bezit te stellen van de
vicarie op het St. Laurentiusaltaar in het
Onze Vrouwengasthuis te Emelisse, waartoe
37
Velei/so oj-
\'(W!W- BEVEL AND
Ifiilrrrririi /ihl/lt
S'lonl .rn'i'nc,
false
^-jssnkri'ffc.
isspkerkc 1
föÖ<w«5#oA L
.reljudpMx
%WeUo
SAimdrS&t-.
'W'euHrtaiperskt
crs aifktfih
polder ii(ri
rtrierk
:old.er /6\
.iekhkerk r.
