Epiloog
Het testament van de vrijgezel Dignus
Dominicus, het is verborgen geschiedenis
op microniveau. Hij was een vermogend en
invloedrijk man; als hij de laatste periode
van zijn leven weer in Yerseke woont is hij
daar de enige die in de jaarlijkse kohieren
op de heffing van de hoofdelijke omslag in de
eerste klasse wordt aangeslagen. Meer ver
mogend dus dan wie dan ook in het dorp.5)
Maar dat hoeft zeker niet te betekenen
dat hij ook gelukkiger was dan alle andere
inwoners van het dorp.
Integendeel, misschien was hij zelfs wel
ongelukkiger dan veel van zijn dorpsge
noten. Hoewel dat een gevaar inhoudt en
in een op feitelijke informatie gebaseerde
beschouwing eigenlijk niet past, nodigt de
inhoud van het testament uit om te specu
leren. Want welke rol speelde de met een
eenvoudige timmermansknecht getrouwde
Jannetje de Wagter in zijn vrijgezellenleven?
Was ze zijn grote (onbereikbare) liefde en
was haar dochter Lena Nagelkerke zijn
(enige) natuurlijke dochter? Alles wijst erop
dat de kleine Leentje in ieder geval zijn
oogappeltje was.
En Gerard Nicolaas Nagelkerke, was hij
blij verrast door de aankondiging van de
jaarlijkse aanvulling op het gezinsinkomen?
Waren de andere kinderen in het gezin
Nagelkerke jaloers op de bevoorrechting van
hun zusje? Of vonden ze het vanzelfspre
kend, omdat toch iedereen van de situatie op
de hoogte was? We weten het allemaal niet.
Hoe we ook hebben gezocht, geen enkele
zwart op wit aanwijzing in de richting
van antwoorden op de opgeworpen vragen
hebben we gevonden. De aangifte van de
geboorte van Lena Nagelkerke werd in 1837
zoals gebruikelijk gedaan door vader Gerard
Nicolaas Nagelkerke. Het papier van de
geboorteakte was ook toen geduldig.
Tot na de Tweede Wereldoorlog zorgden de
grafzerken van de familie Dominicus op het
oude kerkhof rondom de kerk van Yerseke
nog voor een bepaalde vorm van herinnering
aan de tijd dat de familie dominant in het
dorp aanwezig was. De verwoestingen in de
meidagen van 1940 en de naderhand uitge
voerde herinrichting van het kerkhof hebben
daar definitief een eind aan gemaakt.
Lena Nagelkerke overleed te Goes op
5 maart 1915, dat is ruim een eeuw geleden.
Een paar jaar geleden spraken we met een
ondertussen overleden achterkleinzoon van
haar, iemand die zeer goed op de hoogte was
van de familiegeschiedenis. Hij kon zich niet
herinneren in de overgeleverde verhalen iets
over het aan zijn overgrootmoeder toege
kende legaat vernomen te hebben. Het lijkt
zodoende niet waarschijnlijk dat we ooit
nog antwoorden zullen kunnen vinden op de
vragen die na het analyseren van het testa
ment van Dignus Dominicus overblijven.
Aan het testament van Dignus Dominicus hebben wij
in het artikel Brood voor de behoeftige Yersekenaren,
opgenomen in de Spuije aflevering 91, voorjaar 2014,
reeds beknopt aandacht besteed. Een intrigerend facet
brengt ons ertoe om er nog eens wat dieper op in te
gaan.
Met dank aan de heer M. de Goffau te
Middelburg voor de verstrekte informatie.
Noten en bronnen:
1. Zeeuws Archief (ZA), notarieel archief toegangsnr.
13.2, inv. nr. 996, akte 1492, 1494.
2. Dignus Dominicus was ambachtsheer van Yerseke en
bezat met uitzondering van een klein gedeelte alle
hierbij behorende rechten. Verder bezat hij ambacht
sporties in de ambachten van Schore en Vlake,
Hoedekenskerke, 's-Heer Arendskerke, Heinkenszand,
Ovezande, Sint-Joosland, Bath en Rilland.
3. ZA, archief Hervormde Gemeente Yerseke,
voorl. inv. nrs. 4, 895.
4. In de bevolkingsregisters van de gemeente Hulst
komt de naam Dignus Dominicus echter niet voor.
(Informatie verstrekt door de heer A.J.H.M. Prinsen,
archivaris van de gemeente Hulst).
5. In de Middelburgsche Courant van 20 augustus 1850
staat een overzicht van de 53 hoogst aangeslagenen
in de provincie. Dignus Dominicus is daarin als groot
grondbezitter met een aanslag van 650,- prominent
aanwezig.
De bevolkingsregisters en de akten van de burger
lijke stand van de verschillende gemeenten.
18
