Voorwerpen werden versierd met portretten
van de stadhouderlijke familie. Beide partijen
bestreden elkaar ook op papier, er zijn in die
tijd veel pamfletten en spotprenten gemaakt.
Afb. 2. Wilhelmina van Pruisen, Princes van
Oranje, tegeltableau. (Collectie Historisch
Museum De Bevelanden.)
Tijdens het bezoek van stadhouder Willem V
aan Zeeland, op 11 juli 1786, ging het mis
in Goes. Enkele patriotten lieten door het
opzichtig dragen van een zwarte kokarde op
de hoed blijken dat ze voluit patriot waren.
Dat leverde opstootjes, builen en schram
men en scheldpartijen onderling op.3) Over
beschadigingen van afbeeldingen van de
stadhouderlijke familie door de patriotten
zijn in het gemeentearchief echter geen aan
wijzingen te vinden. Het waren kort daarna
juist de prinsgezinden die over gingen tot
geweld en de reden was dat in januari 1787
ontdekt was dat een 'Patriottische Eed'
de stad was binnengesmokkeld. Dat was
een papiertje met de tekst dat de Oranjes
moesten worden vermoord. Daarnaast zou
elke vorm van godsdienst worden uitgeroeid
en alle regenten die niet zouden meewerken
aan het nieuwe denken moesten met vrouw
en kinderen worden gedood. De woedende
prinsgezinden reageerden zich af op de bezit
tingen van de patriotten. Vele huizen in Goes
werden geplunderd, of gesloopt, zoals op de
Grote en Kleine Kade, maar ook op de Markt
en de Lange Kerkstraat. De gebeurtenissen
in Goes in 1787 zijn bekend geworden als het
'Gruwzaam Oproer van de Prinsgezinden'.
De laatsten kwamen als overwinnaars uit de
strijd. Zoals gezegd zijn in het gemeente
archief nergens stukken te vinden die
melding maken van beschadigingen van
tableaus door de patriotten vóór het Oproer.
Is er dan nog een ander moment geweest,
dat dat heeft kunnen gebeuren?
Dat is inderdaad het geval. In datzelfde jaar,
1787, was in Frankrijk de Franse Revolutie
uitgebroken. De gehate koning Lodewijk
XVI en zijn vrouw Marie-Antoinette, die als
God in Frankrijk leefden en geen oog hadden
voor de armoe en de honger van het gewone
volk, werden vermoord. Vrijheid, gelijkheid
en broederschap, dat was de leus. Tot grote
vreugde van de patriotten - de tegenstan
ders van stadhouder Willem V - werd onze
Republiek in 1795 door Frankrijk bezet.
De patriotten riepen vervolgens de Bataafse
Revolutie uit en Willem V vluchtte naar
Engeland. De adel werd afgeschaft. Evenals
de elitaire gildes. Het meest waarschijnlijk
is dat toen de ogen van stadhouder Willem V
en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen op
de tegeltableaus zijn uitgehakt, als symbool
van het gezichtsverlies van de adellijke
Oranjes. Zoals toen ook de adellijke wapens
op de grafzerken in de Grote of Maria
Magdalenakerk in Goes onherstelbaar zijn
beschadigd. Of het de Fransen waren of de
met de Fransen sympathiserende patriotten
die de tableaus toen hebben beschadigd,
blijft een mysterie.
Bronnen:
1. Wikipedia, lemma's Willem V en prinsgezinden;
historiek.net, lemma Willem V.
2. Ach Lieve Tijd, nr. 15, Uitgeverij Waanders, Zwolle 1991.
3. Gemeentearchief Goes, https://www.goes.nl/gemeen-
tearchief/verhalen_42165/item/politieke-woelin-
gen-in-goes_116015.html
Met medewerking van conservator HMDB Koen van
Rooijen, en Frank de Klerk, medewerker gemeente
archief Goes.
17
