Zo beschrijft Carla Rus in hoofdstuk 8 de
Trouw-groep. Dit was een verzetsgroep rond
het in 1943 opgerichte illegale blad Trouw.
Ook Zeeuwen waren hierin actief. Kees de
Graaff, een van de leiders van de groep, was
sinds de arrestatie van een Troww-verspreider
in oostelijk Zeeuws-Vlaanderen, onderge
doken bij zijn zus en zwager in Bergen op
Zoom. De verloofde van Kees, Ma C. (Zus)
Staal, die evenals hij in Goes woonde en bij de
Ordedienst (OD) zat, dook onder bij het gezin
van de administrateur van de psychiatrische
inrichting Vrederust in Halsteren, de familie
Leusing.
Ook Kees Streef en Eik Speelman hoorden
bij de Trouw-top. Een bekende van Kees de
Graaff was Bert Bakker, net als hij uit Goes
afkomstig. Bert Bakker werkte niet voor
Trouw, maar voor de spionagegroep Dienst
Wim. Vanaf 21 juli 1943 werd een aantal
mensen van die spionagegroep opgepakt.
Bakker werd op 3 september 1943 eveneens
gearresteerd. Deze drie verzetsmensen
hadden tijdens hardhandige verhoren door
Kriminalsekretar Erich Gottschalk in Haaren
iets laten doorschemeren over de vermoede
lijke verblijfplaats van Kees de Graaff. Na
verhoren die minstens 24 uur duurden (een
Dauervernehmung) en waarbij ze soms lam
geslagen werden, ging Bert Bakker overstag
en noemde het adres waar Kees de Graaff
zich bevond. Zo gebeurde het dat op 21
september 1943 Kriminalsekretar Gottschalk,
de Nederlandse politieagent Joop Aben en
Bert Bakker (die de weg moest wijzen naar
het onderduikadres) zich naar Bergen op
Zoom begaven. Ze troffen Kees daar niet
aan. Ze gingen onverrichterzake terug naar
station Bergen op Zoom. Ongelukkig genoeg
stapte Kees toen net uit de trein. Omdat Bert
Bakker erbij was, had Kees geen argwaan.
Zo kon men Kees arresteren. Ma Staal werd
kort daarna opgepakt; men hield haar slechts
een paar dagen vast. Daarna werd zij weer
vrijgelaten. De Graaff, die een koffertje bij
zich had met geheime informatie, kon niet
voorkomen dat Gottschalk dit koffertje in
beslag nam. Dit leidde uiteindelijk tot de
arrestatie van Eik Speelman. Beiden, zowel
Kees als Eik, ondergingen zeer hardhandige
verhoren in Haaren, in de gevangenis. Kees
kon blijven zwijgen, maar de gewiekste
Gottschalk kreeg wel meer en meer inzicht in
de organisatie van Trouw. Dat leidde tot de
conclusie dat De Graaff in Zeeland beschouwd
werd als de belangrijkste man van Trouw. Na
veel intensief speurwerk werden in totaal 23
mensen die nauw bij Trouw betrokken waren
gevangen genomen en daarna werd hun het
doodvonnis aangezegd. Eén van hen was Kees
de Graaff. Op 9 en 10 augustus 1944 werden
ze in Vught gefusilleerd. In 1948 werd in Goes
een straat naar hem vernoemd.
Er staan boeiende beschrijvingen in het boek,
onder andere van wat Kees Groenleer uit
Colijnsplaat deed voor zijn goede kennissen,
de familie Polak uit Middelburg, met wie hij,
voor de oorlog uitbrak, handelde in vodden,
oude lompen en oud ijzer en die hij liet
onderduiken. En nog veel meer over Zeeuwse
'breekbare helden', alsmede over NSB'ers en
de Duitse heersers in die dagen.
Een opvallend aspect van het verzetswerk,
zoals dat uit het boek naar voren komt, is de
grote mate van geheimhouding waar sprake
van was. Goede bekenden, vrienden en zelfs
naaste familie hadden vaak geen idee dat
iemand bij het verzet betrokken was.
Een verklarende lijst voor de gebruikte
afkortingen, een illustratieverantwoording en
een register met namen van Zeeuwse ver
zetsmensen completeren het boek.
Zoals in de inleiding gezegd: een boeiend
boek. Dit alles wordt beschreven in vlotte
stijl, wat er voor zorgt dat het nergens een
droge opsomming wordt, maar een levendig
verhaal is. Uitgever Het Paard van Troje en
eindredacteur Arend van der Wel hebben er
een mooi boek van gemaakt. Een rijk geïl
lustreerd boek, met heel veel informatie uit
het Zeeuwse verzet, dankzij de noeste arbeid
van Carla Rus.
Een belangrijke aanwinst voor de Zeeuwse
geschiedschrijving.
Kees van den Bovenkamp
52
