Een vergeten oorlogsmonument in Wissenkerke
Gerard de Fouw en Bart van Leerdam
Op de begraafplaats van Wissenkerke staat
het grafmonument voor Andries Dieleman,
geboren op 2 april 1908 te Wissenkerke
en gefusilleerd op 11 september 1944 te
Valkenisse. Dit is het verhaal erachter.
Veel gebeurt er niet op Noord-Beveland in
de beginjaren van de oorlog. Het zijn meest
kleine schermutselingen en luchtgevechten
boven het eiland. Dan wordt het 4 september
1944. Antwerpen valt in handen van de gealli
eerden. Vijf kilometer kade, veertig kilometer
dokken en meer dan zeshonderd kranen
komen ongeschonden uit de strijd. Daarmee
kunnen de geallieerden in snel tempo veel
goederen lossen. De optimistische geluiden en
foute berichten van de Nederlandse regering
in Londen en van Radio Oranje leiden een
dag later tot Dolle Dinsdag. Zij vertelden dat
Nederland elk moment bevrijd kon worden
van de Duitse bezetting. Maar het zou nog
tot 5 mei 1945 duren voordat Nederland echt
bevrijd was.
Reeds vroeg in de morgen van dinsdag 5
september beginnen Duitse soldaten en
NSB'ers in paniek via het veer Kortgene-
Wolphaartsdijk het eiland Noord-Beveland te
verlaten. In heel Zeeland maken de radiobe
richten de mensen opgewonden, maar nergens
zo erg als op Noord-Beveland. Een paar
ambtenaren komt nu in actie. Het lukt hen de
veerboot Kortgene-Wolphaartsdijk onklaar te
maken.
Waarschijnlijk willen ze de Duitsers gevan
gen houden op het eiland tot de bevrijders
komen. Met de auto van dokter Bruynzeel
uit Wissenkerke, die zij hadden gestolen,
rijden zij over het eiland. Steeds meer neemt
de opwinding onder de bevolking toe. Veel
mensen steken de vlag uit omdat zij denken
dat Noord-Beveland is bevrijd.
We hebben er een verslag van. Het is
geschreven door het Kortgeense meisje Corrie
Schippers. Ze was leerlinge van de ULO in
Kortgene. Ze schreef aan een familielid of aan
een vriendin in Sint Philipsland.
Op 5 september, Dolle Dinsdag, begint ze haar
verhaal:
Afb. 1. Monument Dieleman, Wissenkerke.
(Collectie gemeentearchief Noord-Beveland.)
'Lieve Anny, O schat, o dot, ik ben zo zot!
Lopen ze op Flipland ook al met Oranje op
en vlaggen ze daar ook al? Hier lopen er al
met Oranje op. Er wordt beweerd dat er op
Colijnsplaat gevlagd wordt, maar ik weet niet
of dat waar is. Wij hebben voor morgen niets
te leren en nu ook niets te doen. Vanmiddag
hebben we nog een uur school en dan vrij.'
Daarna kan ze het waarschijnlijk in huis niet
meer uithouden, want pas twee dagen later
schrijft ze verder:
'Ja Annie, nu is het donderdag en in de tussen
tijd is er heel wat gebeurd. 'k Zal proberen je
alles geregeld te schrijven, maar of dat lukt
weet ik niet. Op die bewuste dinsdag toen ik
aan je brief begonnen ben, hebben we
's middags helemaal geen school meer gehad.
Op 12 uur gingen we dus uit school naar huis.
Overal waar je langs kwam, zag je vlaggen-
stokken verschijnen. Ik dacht, o, dat zal bij
ons nog wel niet zo zijn, maar toen ik thuis
kwam was er beneden niemand te bekennen.
Aangezien ik een beetje lawaai boven hoorde,
duvelde ik de trap op. En jawel hoor. Daar
waren ze met z'n drieën bezig de vlag aan de
stok te doen, pa, moeder en meneer Mulder.
Ik schrok me rot, kun je begrijpen! Even later
stak pa als eerste Kortgenaar de vlag buiten
het raam. Wat een feest!
WW!
9
