Strafkampen op de Bevelanden, 1945-1947
Frank de Klerk
Meteen na de bevrijding van Zeeland werden
veel NSB-ers opgepakt en geïnterneerd
in vier overhaast ingerichte kampen op
de Bevelanden: kamp Fort Ellewoutsdijk,
rijkswerkkamp De Witte Driehoek in Rilland,
kamp Colijnsplaat en het Jeugdhuis te
Hansweert.
Toen de bevrijding sneller dan verwacht
een feit was in het zuiden van Nederland,
moest er van alles worden geïmproviseerd.
Handhaven van de openbare orde en arres
teren van alle 'foute' plaatsgenoten, daar
hielden de leden van de lokale Ordediensten
(OD's) zich de eerste dagen en weken na
de bevrijding mee bezig. De gevangenen
verbleven eerst enkele dagen in hun eigen
woonplaats in provisorische gevangenissen.
Daarna wachtte hen soms jaren van uit
zichtloze gevangenschap, in afwachting van
behandeling van hun strafzaak. Families en
gezinnen vielen soms uit elkaar.
Kamp Fort Ellewoutsdijk
Na de bevrijding lag vrijwel heel het dorp
Ellewoutsdijk in puin. Het oude fort uit
1840 was nog wel redelijk intact en leek erg
geschikt als interneringskamp. Het werd
één van negen forten die in Nederland als
interneringskamp in gebruik zijn genomen.
Aanvankelijk beulden de bewakers de bewo
ners af met zinloos en afmattend werk: ze
moesten onder voortdurende dreiging met de
bajonet aan de ene zijde van het plein water
in emmers pompen, die ze aan de andere kant
moesten uitkiepen.
De geïnterneerden van Ellewoutsdijk
moesten werken bij boeren in de omgeving.
Het salaris van 50 cent per persoon per uur
dat ze verdienden, kwam het kamp ten goede.
De boer zorgde tussen de middag voor warm
eten. De geïnterneerden maakten lange
dagen, van zes uur 's morgens tot acht uur
's avonds. Soms bracht een vrachtauto de
werkers weg. In veel andere gevallen moesten
ze in marstempo naar het werk lopen. In en
buiten de kampen heerste grote rivaliteit
onder de gevangenen, zelfs bij het werken op
het land. De kampleiding plaatste spionnen
tussen de geïnterneerden, die alles wat er in
de zalen en barakken broeide rapporteerden.
Toen de vroegere ontvanger-griffier van
het Waterschap Schouwen-Duiveland, de
63-jarige P.v.D. in 1948 voor het Goese
tribunaal verscheen, deed hij een boekje open
over het kamp in Ellewoutsdijk.
Van D. verbleef tot de bevrijding als evacué
in 's-Heer Arendskerke, waar hij werd
Afb. 1. Geïnterneerden
uit fort Ellewoutsdijk
worden op vrachtwa
gens geladen om naar
hun werkobjecten te
gaan, buitenzijde van
de fortgracht achter
de Westerscheldedijk,
circa 1945. (Collectie
Bevrijdingsmuseum
Zeeland te Nieuwdorp,
schenking mevrouw
T. Moerman-Traas.)
i
45
