Noten:
1. Zie: Naar een joods huisje leiden talloze paden. Een
eerste indruk van joodse sporen op de Bevelanden. in
de Spuije aflevering 99, winter 2016, p. 2-10.
2. Voor zover is kunnen nagaan zijn er geen foto's bekend
van deze groep Goesenaren, maar het gemeentearchief
Goes en de auteur laten zich wat dat betreft graag
verrassen met 'nieuw-oud materiaal.'
3. Amsterdam en 's-Gravenhage hebben waarschijnlijk
interessant materiaal dat (nog) niet onderzocht is.
Stadsarchief Amsterdam: toegang 1407, Archief van
het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap.
Nationaal Archief te 's-Gravenhage: toegang 2.07.01.05,
Inventaris van de archieven van de Hoofdcommissie tot
de zaken der Israëlieten, 1814-1870.
4. Verslagen omtrent 's rijks oude archieven (VROA) nr.
47, 1924, 222-227. M.D. Lammerts was klerk, later
vanaf mei 1926 adjunct-commies, van het Rijksarchief
in Zeeland. Hij beëindigt zijn carrière als hoofdcom
mies van het Algemeen Rijksarchief te Voorburg.
5. Noord- en Zuid-Beveland telde op 31 december
1876 in totaal 65 joodse inwoners: 51 te Goes, 1 te
Heinkenszand, 8 te Kruiningen en 5 te Ellewoutsdijk.
Goessche Courant, 16 januari 1877.
6. Stadsarchief Amsterdam, Archief van het Nederlands
Israëlitisch Kerkgenootschap, Permanente commissie
van het N.I.K. 1870-1962, Bijlagen bij de notulen.
Toegang 1407, inv.nr. 96.
7. Zeeuws Archief, Archief Kantongerecht te Goes (1810)
1838-1933 (1940), Vonnissen 1847. Toegang 705, inv.nr.
808.
8. De onderstreping is zoals is aangegeven in het Notule
Boek.
9. De gebedsmantel wordt wel ontdaan van de versierin
gen. Één van de tsietsiet (schouwdraden) wordt van de
mantel gescheurd. Dit symboliseert het doorsnijden
van de levensdraad en geeft tegelijk aan dat de reli
gieuze verplichtingen niet verder voor de overledene
gelden.
10. Zierikzeesche Nieuwsbode, 28 december 1878.
11. Brief van 9 juli 1879. Zeeuws Archief, Archief
van de Ned. Isr. Hoofdsynagoge te Middelburg,
Correspondentie. Toegang 55, inv.nr. 97.
12. De opbrengst van deze verhuur is voor de periode sep
tember 1878 tot eind 1879 in totaal f 7,10 (no. 35). het
jaar daarop wordt een bedrag van f 7,70 in rekening
gebracht. De jaarhuur varieert tussen de f 0,30 en
f 0,50.
13. De heer Marcus Samuel Barkelau (1819-1887) was
borstelmaker van beroep. In de periode 1821 tot 21
februari 1865 woonde hij in Zierikzee.
14. Levi Nathan (1837) was leurder en later koopman van
beroep. In het Bevolkingsregister van Goes staat bij
religie ten onrechte 'Hervormd'. Gemeentearchief Goes,
Archief van de stad Goes (1267) 1449-1851 (1927),
Bevolkingsregister. Toegang 1, inv.nr. 128.
15. Niet alleen het Israëlitisch Armbestuur heeft geen
geld. De gemeenschap als geheel had eigenlijk geen
geld meer. Zo was het financieel resultaat van de
Israëlitische gemeenschap over het dienstjaar 1886
negatief: f 31,655.
16. De Israëlitische gemeente Goes viel organisatorisch
onder de hoofdsynagoge Middelburg (ressort Zeeland).
Deze hoofdsynagoge had eind negentiende eeuw geen
eigen opperrabbijn. Tobias Tal, opperrabbijn van
Gelderland was in de periode 1894-1898 interim
opperrabbijn van Zeeland.
17. Als noot 1.
18. In het Nieuw Israëlitische Weekblad van 12 maart
1886 staat een artikel met de kop Een krachtige
organisatie En het begin van de tekst: De jongste
ongelukkige gebeurtenissen te Middelharnis, alwaar
een burgeroorlog in de Joodsche gemeente heerscht,
hebben veel pennen in beweging gebracht. De schan
dalen aldaar maakten zelfs in de politieke bladen een
onderwerp van bespreking uit.
19. Zie bijvoorbeeld: J. Kouwen, Besnijdenisperikelen in
Zierikzee. in: Nehalennia, Middelburg, Werkgroep
CultuurHistorie van het Koninklijk Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen (WCH) en de
Zêêuwse Dialect Verêniging, Aflevering 189, september
2015, 9-14.
En: Een geschiedenis van Joodse inwoners op
Schouwen-Duiveland. in: Kroniek van het land van de
zeemeermin 2014, Zierikzee, Vereniging Stad en Lande
van Schouwen-Duiveland, 2014, 7-23.
39
