gemeenten: een oostelijk en een westelijk van
het Kanaal door Zuid-Beveland. Dit amen
dement werd verworpen. En er kwam een
amendement van de ARP'er Van Bennekom
om Kattendijke deel te laten uitmaken van
de nieuwe gemeente Goes conform de
unanieme wens van de gemeenteraad van
Kattendijke. Dit laatste werd wel aangeno
men. Beide Kamers keurden het wetsontwerp
goed en dus was de herindeling per 1-1-1970
een feit. De totale procedure duurde daarmee
bijna zes jaar.
Bijzondere positie Hansweert
In het definitieve plan van de vier gemeen
ten waren niet langer de oude al uit de
Middeleeuwen stammende grenzen door
slaggevend. Bijzonder in het besluitvormings
proces was de positie van Hansweert. Het
dorp en de zeggenschap over het kanaal
vormde een twistappel tussen de nieuw te
vormen gemeenten Kapelle en Reimerswaal.
De ligging van dit dorp was aanleiding
voor vragen vanuit de Tweede Kamer en
het ministerie. Men vroeg zich af hoe de
Hansweertse bevolking zelf dacht over deze
nieuwe herindelingsplannen. Een uitnodiging
dus om de wensen van bevolking te peilen
met betrekking tot hun voorkeur voor een
van de genoemde gemeenten.
In die tijd waren er nauwelijks volksraadple
gingen. Er was voor landelijke referenda geen
wettelijke basis. Toch was dit niet de eerste
keer. Er vonden in het begin van de twintig
ste eeuw wel al een aantal lokale referenda
plaats; de zogenaamde kermisreferenda.
Beroemd werd het kermisreferendum in
Naarden in 1912. Dat leverde veel nationale
aandacht op, dus ook vermelding in Zeeuwse
kranten. Nadat de gemeente de plaatselijke
kermis in eerste instantie verbood, omdat
deze losbandigheid en dronkenschap voort
bracht, besloot de gemeenteraad de burgers
te bevragen of zij vóór of tegen afschaffing
waren. Een overgrote meerderheid van de
bevolking stemde natuurlijk vóór het behoud
van de kermis. In de Tweede Kamer werd
verontwaardigd gereageerd op dat besluit.
Sommigen meenden dat leden van een
gemeenteraad hun verantwoordelijkheid
van zich af schoven. Maar anderen zagen
het instrument juist als een middel om de
burgerparticipatie te bevorderen. Zo stelde
minister van Binnenlandse Zaken G. de Gaay
Fortman dat het gemeentelijke niveau zich
het beste leende voor democratische expe
rimenten. Als gevolg van die uitspraak van
deze minister nam het aantal lokale refe
renda in de jaren zeventig dan ook exponen
tieel toe.9)
Maar nu terug naar Hansweert. Dagblad De
Stem sprong in het juridische gat en organi
seerde een heus referendum. Burgemeesters
van de gemeenten Kapelle en Kruiningen
plaatsten voorafgaande aan de stemming een
pleidooi in die krant. Met overgrote meer
derheid koos de bevolking van het dorp voor
Reimerswaal. Het moge dan ook duidelijk
zijn, dat de gemeente Kapelle achter de
uitslag van dat onderzoek flinke vraagtekens
plaatste. In het wetsontwerp werd die voor
keur van de bevolking niettemin verwerkt.
Tabel 2. Inwoners, oppervlakte en aantal
gemeenten in Nederland
per provincie op 1 januari 2018.
Provincie
Inwoners
Opper
vlakte
(in km2)
Aantal
gemeen
ten
Groningen
582.944
2.325
12
Friesland
647.268
3.323
18
Drenthe
492.100
2.634
12
Overijssel
1.151.501
3.322
25
Flevoland
411.670
1.413
6
Gelderland
2.060.103
4.967
51
Utrecht
1.330.518
1.488
26
Noord
Holland
2.831.182
2.661
47
Zuid-Holland
3.646.010
2.706
52
Zeeland
382.304
1.783
13
Noord
Brabant
2.528.286
4.908
62
Limburg
1.117.198
2.148
31
Totaal
Nederland
355
(Bron: CBS.)
9
