tweede helft van de twintigste eeuw is dus
het aantal gemeenten in onze provincie meer
dan gehalveerd! Bestuurlijke schaalvergroting
bleef niet beperkt tot gemeenten maar zien
we bijvoorbeeld ook bij Waterschappen (één
provinciaal waterschap Scheldestromen),
grote zorginstellingen en fusies binnen het
onderwijs zoals recent het voortgezet onder
wijs in Zeeuws-Vlaanderen.
De Bevelandse herindeling in vergelijking
met Nederland
De bestuurlijke schaalvergrotingen die we
binnen Zeeland zien, zien we ook in de rest
van Nederland, sterker nog, in het grootste
deel van de Europese Unie. Door allerlei
ontwikkelingen en vooral de versnelling van
het verstedelijkingsproces kwam het accent
sterk te liggen op de ruimtelijke ordening en
de problematiek van de grote gemeenten.
Dit leidde in de daarop volgende periode tot
een streeksgewijze aanpak van herindelin
gen, zoals in Zeeland en Zuid-Holland in de
jaren zestig en in de jaren zeventig in onder
andere Noord-West-Overijssel, het Land van
Heusden en Altena en de Zaanstreek. Het
aantal gemeenten daalde toen met ruim 70.
En ook daarna zette dit proces zich voort. Er
zijn in deze periode ook nog enkele nieuwe
gemeenten ontstaan namelijk: Dronten,
Lelystad, Almere, Zeewolde, Bonaire, St.
Eustatius en Saba.
Hoe ziet het er dan uit als we provincies
vergelijken? Dan zien we dat Groningen,
Flevoland en Drenthe nog minder gemeenten
hebben dan Zeeland.
Maar er kwam ook verzet tegen deze
alsmaar verder oprukkende schaalvergro
ting. Inspelend op de ontevredenheid van
de bevolking, pleitte Pim Fortuyn in 2002
in zijn verkiezingsprogramma voor het
afschaffen van de herindelingen. Het kabinet
Balkenende I kwam hem hierin tegemoet.
Sindsdien kunnen gemeentelijke herindelin
gen niet langer van bovenaf worden opge
legd. In het huidige beleid mogen gemeenten
alleen opnieuw worden ingedeeld als de
betrokken gemeenten dit zelf hebben
goedgekeurd.
De vermindering van het aantal gemeenten
betekent dat het gemiddeld aantal inwoners
per gemeente sterk is toegenomen. In 1900
telden 918 gemeenten, ruim 80 procent, nog
minder dan 5.000 inwoners. In 2019 waren
dat er slechts zeven waarvan één gemeente
met minder dan 1.000 inwoner en dat is
Schiermonnikoog met 944 inwoners.
Wat waren de argumenten voor die
herindelingen?
Direct na de grondwetswijziging 1848 speel
den vooral de juridisch bestuurlijke argu
menten (bestuurskracht en aantal inwoners)
een hoofdrol. Na de Eerste Wereldoorlog
wordt veel nadruk op de financieel-econo-
mische argumenten gelegd. Dat geldt ook
nog wel voor de herindelingen na de Tweede
Wereldoorlog, maar dan vallen ook de vaker
genoemde planologische argumenten op.
Ook historische, sociologische en demogra
fische argumenten worden genoemd. Een
duidelijke hiërarchie is niet te ontdekken.
De argumentatie verandert steeds weer.
Aantal gemeenten voor 1971
en vanaf
1972
19BI Schouwen duivel and IS -> B
1997
6 -> 1
1966 Walcheren 19 ->
1997
-> 3
Noord Beveland 2
1995
2-> 1
1970 Zuid-Beveland 24 -> 4
4
1970 Zeeuws-Vlaanderen 30 o 8
2003
S->3
1971 Tholen 7 -> 1
1995 Tholen- St. Phil ipsland 1
St. Rhilipsland 1
Totaal 30
13
Afb. 8. Overzicht van het
aantal gemeenten in de
diverse Zeeuwse regio's,
voor en na 1971.
11
