Inhoud
Woord vooraf
Woord vooraf 1
Waar leg je de grens? Gemeentelijke herindelingen 1815-1970 Marcel van der Borgt2
De 'ordehandhavers' van Goes, deel I Albert L. Kort14
Jonge Jongers in het museum Hester van Rees 27
De molenaar van Nisse in opspraak Adri Haaij 30
De Vreemid, 16-22 juli 1921 Jan de Jonge 37
Reacties van lezers48
Boekindruk: Duivels dilemma Albert L. Kort 49
Soldaten kwamen en gingen Jan de Jonge51
Ieder jaar zijn er herdenkingen. Dit jaar is dat onder andere het geval met de gemeentelijke
herindeling van de Bevelanden, in 2020 vijftig jaar geleden. Voor Marcel van der Borgt was dat
aanleiding om eens terug te kijken naar de ontwikkelingen op langere termijn. Hij begint zijn
artikel in 1815, na het vertrek van de Fransen. Daarbij komen niet alleen de veranderingen in
Zeeland of op de Bevelanden aan de orde. Er wordt ook nagegaan hoe men in omringende landen
met het verschijnsel 'gemeente' omgaat. En hij stelt zich de vraag, hoe nu verder? Want: waar leg
je de grens?
Het tweede artikel in deze Spuije gaat over de Goese politie, geschreven door Albert L. Kort. Ook
hij begint zijn verhaal in de eerste helft van de negentiende eeuw. In 1833 was er een volksoproer
waarbij de bevolking van Goes in opstand kwam tegen de stedelijke machthebbers. Dat was het
begin van een andere kijk op de stedelijke politie. Van een 'politiemacht' was op dat moment
nog geen sprake en de stadsbestuurders hadden na het volksoproer wel door dat er op dat vlak
iets moest gebeuren. Snel gingen de veranderingen niet en ook de kwaliteit van de negentiende-
eeuwse agenten liet nogal eens te wensen over. In deze Spuije het eerste deel van de weg die
werd afgelegd naar een degelijke en betrouwbare politieorganisatie.
Met een bijdrage over de molenaar van Nisse gaan we een paar honderd jaar verder terug in de
tijd. Adri Haaij dook in het verleden van de familie Haaij en kwam uit bij Marinus Haey, jongeman
van Baarland, die zich in Nisse vestigde als molenaar. Enkele jaren na zijn huwelijk, met Neeltje
de Vriese, werd Marinus er van beschuldigd dat hij vleeselijke conversatie had gehad met een
jongedame die niet zijn vrouw was. Het daaruit voortgekomen speelkint zorgde er voor dat de
wereldlijke en kerkelijke autoriteiten zich er mee gingen bemoeien. Wie sprak de waarheid?
In onze tijd worden regelmatig feesten en manifestaties georganiseerd in de binnenstad van Goes,
maar ook honderd jaar geleden was het al zo. In 1921 was er in de maand juli een manifestatie
genaamd Vreemid. De organisatoren waren de Vereniging voor Vreemdelingenverkeer en de mid
denstandsverenigingen, vandaar de naam. De manifestatie duurde een week en trok grote aan
tallen bezoekers. Ze konden de tentoongestelde goederen bekijken, maar er was ook veel muziek
en allerlei spelen. Er waren demonstraties en iets dat leek op tooverij: een draadloos concert dat
vanuit Den Haag te horen was in Goes. Er waren die week in Goes ook nog een zangconcours en
een turntoernooi, zodat het in de stad met de duizenden bezoekers een drukte van belang was.
Jan de Jonge schreef er een artikel over naar aanleiding van een prent van de tentoonstelling die
bij toeval werd gevonden.
Op vrijdag 17 april houdt de Heemkundige Kring de jaarvergadering, om 19.30 uur, in Amicitia
in Kloetinge. Spreker die avond is Piet van Cruijningen, onder andere mede-auteur van de
Geschiedenis van Zeeland. Hij zal vertellen over de Gouden Eeuw en wat die voor Zeeland
betekende. We hopen velen van u daar weer te ontmoeten.
Bestuur en redactie
De nota van de Heemkundige Kring voor uw bijdrage over 2020 is bijgesloten in dit blad.
1
