Waar leg je de grens?
Gemeentelijke herindelingen 1815-1970
1815-1848
Tabel 1.
Marcel van der Borgt
Vijftig jaar geleden vond de laatste gemeen
telijke herindeling plaats op Zuid-Beveland.
Een mooie gelegenheid om eens terug
te kijken naar de ontwikkeling van het
lokaal bestuur in onze regio. We volgen die
ontwikkeling vanaf de periode waarin de
gemeenten ontstonden tot aan 1970. In het
tweede deel van dit artikel nemen we de
herindeling van 1970 zelf onder de loep. In
het derde deel bekijken we deze bestuurlijke
reorganisatie van Zuid-Beveland in een groter
ruimtelijk kader en eindigen we met de vraag
waar we de grens leggen bij een eventuele
nieuwe wijziging van de politiek-ruimtelijke
organisatie op Zuid-Beveland.
1. Twee eeuwen gemeentelijke herindeling
(op Zuid Beveland)
De instelling van gemeenten in Nederland
begint met de komst van de Fransen en
werd vastgelegd in de Staatsregeling des
Bataafschen Volks (1798). Toen Napoleon in
1815 werd verslagen bij Waterloo werd in het
daarna volgende Wener Congres besloten tot
restauratie. Het ancien régime werd hersteld.
Dat is de wijze van besturen van voor de
Franse Revolutie, met de heerlijke rechten
en dus ook de pluriformiteit van het lokale
bestuur. Met de oprichting van het Verenigd
Koninkrijk der Nederlanden in 1815 en het
opstellen van een nieuwe grondwet, werd
dus de in de Franse tijd ingevoerde gemeen
tewet weer afgeschaft. De steden kregen hun
autonomie terug en de gemeenten gingen
weer deel uitmaken van een ambachtsheer
lijkheid. De ambachtsheer kon weer een deel
van de gemeenteraad benoemen en de keuze
van de wethouders beïnvloeden. Alle beslui
ten van stad en gemeente moesten wel door
de regering, beter nog de Koning, worden
goedgekeurd. We moeten ons realiseren dat
het Koninkrijk toen samenviel met de huidige
grenzen van de Benelux en met een koning,
Willem I, die fier was op het gezegde:
Ik alleen beslis in alles. De man was feitelijk
een verlicht despoot. Iemand die bijna abso
lute macht had, maar meer rekening hield
met de belangen van het volk.
Bevolking per gemeente op Zuid-Beveland
1830.
Man
Vrouw
Totaal
Baarland
292
274
566
Bath
134
93
227
Borssele
371
348
719
Driewegen
207
235
442
Ellewoutsdijk
311
289
600
Goes
2.268
2620
4.888
's-Gravenpolder
305
262
567
's-H. Abtskerke
151
146
297
's-H. Arendskerke
763
746
1.509
's-H. Hendrikskinderen
108
116
224
's-Heerenhoek
321
330
651
Heinkenszand
607
622
1.229
Hoedekenskerke
350
364
714
Kapelle
615
583
1.198
Kattendijke
317
276
593
Kloetinge
373
409
782
Krabbendijke
329
357
686
Kruiningen
554
536
1.090
Nisse
238
238
476
Oudelande
228
205
433
Ovezande
340
327
667
Rilland
169
149
318
Schore
169
171
340
Waarde
225
235
460
Wemeldinge
365
392
757
Wolphaartsdijk
513
508
1.021
Yerseke
399
344
743
(Bron: www.volkstellingen.nl)
2
